Internationaal

ATD Vierde Wereld werd opgestart in 1957 in Frankrijk. Dankzij onze Beweging wordt armoede erkend als een schending van de mensenrechten.

Een barakkenkamp in Noisy-le-Grand

In 1956 bekommerde Joseph Wresinski zich om het lot van 250 dakloze gezinnen in Noisy-le-Grand, een barakkenkamp in de buurt van Parijs. Hij werkte er als aalmoezenier. Dagelijks werd hij geconfronteerd met de uitzichtloze situatie van deze gezinnen. Het deed hem terugdenken aan zijn eigen kindertijd en de armoede waarin hij opgroeide. De film Joseph, de rebel gaat over deze periode.

Barakkenkamp Noisy-le-Grand

Een gemeenschapsproject

Samen met de gezinnen startte Wresinski een gemeenschapsproject op. Hij wou deze mensen in contact brengen met de overheid en andere instanties, zoals de Verenigde Naties. De gezinnen werkten mee aan oplossingen om hun situatie te verbeteren. In het begin kregen de gezinnen geen erkenning van de overheid. Maar meer en meer mensen sloten zich aan bij de organisatie. ATD Vierde Wereld werd geboren. Een politiek en religieus onafhankelijke groep van vrijwilligers die samen met mensen in armoede in het kamp ging samenleven. Met de “Vierde Wereld” verwijst Wresinski naar mensen in armoede zonder politieke invloed. ATD stond in de beginjaren voor “Aide à Toute Détresse”. Nu staat het voor “Agir Tous pour la Dignité” of “All Together for Dignity” (Samen voor waardigheid).

ATD Vierde Wereld gaat internationaal

In de jaren 60, 70 en 80 groeide ATD Vierde Wereld uit tot een internationale Beweging. Eerst binnen Europa en daarna ook in Noord- en Midden-Amerika, Azië en Afrika.

25e verjaardag in Vorst Nationaal

Naar aanleiding van de 25e verjaardag van de internationale Beweging komen in 1982 10.000 mensen uit Europa en de Verenigde Staten samen in Vorst Nationaal (Brussel). Het thema van de bijeenkomst is: armoede is een schending van de mensenrechten.

Internationale bijeenkomst ATD Vierde Wereld, 1982

Schending van de mensenrechten

1987 was een belangrijk jaar voor ATD Vierde Wereld. Joseph Wresinski schreef het rapport Chronic Poverty and Lack of Basic Security. Hierin stelt hij extreme armoede gelijk aan een schending van de mensenrechten. Hij benadrukte vooral het grote belang van de participatie van mensen in armoede. Mensen in armoede zijn een volwaardige partner om armoede te bestrijden. Het rapport vormde de basis voor de wetgeving rond sociale uitsluiting in Frankrijk. Op 17 oktober 1987 herhaalde hij de kern van deze boodschap in de toespraak Ik getuig van u voor 100.000 mensen in Parijs. Hij huldigde toen ook de eerste gedenksteen in ter ere van slachtoffers van extreme armoede: de steen tegen armoede in Parijs. Nu zijn er ruim 50 replica’s over heel de wereld.

17 oktober 1987, Parijs

De strijd tegen armoede gaat verder

Nadat Joseph Wresinski stierf, groeide ATD Vierde Wereld verder. Onze Beweging is een volwaardige partner in de strijd tegen armoede. In 1992 erkenden de Verenigde Naties 17 oktober als Werelddag van Verzet tegen Extreme Armoede. In 1994 organiseerde de VN een seminarie waar mensenrechtenexperts en mensen in armoede samen zaten. In 2012 stelde de raad van mensenrechten van diezelfde VN dat armoedebestrijding niet enkel een morele, maar ook een wettelijke plicht is. Tot op de dag van vandaag verbindt onze Beweging de stem van mensen in armoede met beleidsmakers over de hele wereld.

ATD Vierde Wereld begon ooit als een niet-erkende organisatie. Ondertussen zijn we actief in meer dan 30 landen. We worden erkend door de Verenigde Naties, de Europese Unie en talloze andere instanties.

 

In België

Begin jaren ’60 leert Hubert Dendelot ATD Vierde Wereld kennen via Gabrielle Erpicum. Zij animeerde de jongerenclub in Noisy-le-Grand, een barakkenkamp in de buurt van Parijs. Vanaf 1963 organiseert Dendelot een secretariaat in België. Hij verzamelt documentatie, ontvangt het tijdschrift van de Beweging en verspreidt het in België.

Noisy-le-Grand, Frankrijk

Vanaf 1967 animeert André Modave (de eerste Belgische volontair) verschillende zomerkampen in Pierrelaye, Frankrijk. Hier ligt het internationaal centrum van ATD Vierde Wereld.

In 1969 gaat André Modave in Molenbeek wonen. Hij komt daar in contact met gezinnen die in extreme armoede wonen.

Woonplaats André Modave, Molenbeek, 1969

In 1970 beslissen Modave en Dendelot om de Beweging in België uit te bouwen. De Beweging gaat van start wanneer vrijwilligers begin jaren ’70 een “pivot culturel” (bibliotheek voor kinderen) oprichten in Anderlecht, Namen en Etterbeek.

Pivot culturel in Kuregem (Anderlecht), 1979

Enkele mijlpalen

• 1971: de organisatie wordt erkend als vzw.
• In 1976 starten de eerste Franstalige Volksuniversiteiten in Brussel en koopt de Beweging het Vierde Wereldhuis in Etterbeek aan, een plaats voor ontmoetingen.
  Gevel Vierde Wereldhuis, jaren ’70
• 1980: Het ministerie van de Franstalige gemeenschap erkent ATD Vierde Wereld als “een algemene dienst voor de permanente opvoeding van volwassenen en voor de socio-culturele promotie van de arbeiders/werkers.”
• 1994-1998: De dynamiek ‘Kruising van Kennis’ ontstaat uit een samenwerking tussen militanten en academici.
• 2002: In België wordt de eerste steen tegen armoede ingehuldigd in Brussel (een replica van de eerste in Parijs in 1987). Intussen staan er 8 replica’s in België (Brussel, Gent, La Louvière, Leuven, Namen, Quaregnon, Vilvoorde, Willebroek).De steen tegen armoede in Brussel, 2013

In Vlaanderen

In 1974 start een onderzoek naar het beeld en de verwachtingen van bewoners van kansarme buurten. Luc Valgaeren, socioloog, is een van de onderzoekers. Binnen dit onderzoek gaat hij mee op studiereis naar het kamp van ATD Vierde Wereld in Noisy-le-Grand.

In 1976 start Valgaeren een themagroep rond de Vierde Wereldbeweging in het Sint-Janshuis in Heverlee. Verschillende studenten van dit huis engageren zich. Ze verkopen wenskaarten, organiseren lezingen, verzamelen handtekeningen,…

In 1979 nodigen Ides Nicaise, een van de studenten en zijn echtgenote Lieve Polfliet, OCMW-medewerkster Leuven, enkele gezinnen in armoede bij zich uit. Ze starten met een eerste groep in Vlaanderen. De Leuvense groep gaat in het begin naar de Franstalige Volksuniversiteiten, omdat er geen Nederlandstalige volksuniversiteit bestaat. Kort daarop wordt een tweede groep opgericht in Willebroek.

• In 1981 start ATD Vierde Wereld met een Vlaamse werking.
• Datzelfde jaar verschijnt het tijdschrift voor de eerste keer in het Nederlands.
• In 1981 is er een medestandersgroep in Leuven en in 1982 ontstaan er groepen in Gent en Antwerpen.
• Op 12 oktober 1982 wordt de eerste Nederlandstalige volksuniversiteit georganiseerd rond het thema “Wat is belangrijk in ons leven?” Afgevaardigden uit Antwerpen (St. Andries, Kauwenberg), Willebroek, Leuven en Brussel nemen er aan deel.

Franstalige volksuniversiteit in het Vierde Wereldhuis, 1984

Algemeen Verslag over de Armoede

Een keerpunt in het armoedebeleid in België was het Algemeen Verslag over de Armoede (AVA)  van 1994. Dit verslag  werd gemaakt op verzoek van de regering Dehaene.

Het AVA kwam tot stand in samenspraak met mensen die dagelijks in armoede leven. Zij zorgden voor een groot deel van de inhoud. Dat de armsten zelf mee de basis legden voor een nieuw beleid was een primeur. Vertegenwoordigers van ATD Vierde Wereld hadden hier jarenlang voor geijverd. Voor hen was werken met en vanuit de armsten altijd al het uitgangspunt.

De opvolging van het Verslag is sinds 2001 in handen van het Steunpunt tot bestrijding van Armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting.