Enkele mensen uit de Beweging Voor Mensen met Laag Inkomen en Kinderen en ATD Vierde Wereld -Kust getuigen hoe zij Kerstmis beleven. Getuigenissen die blijk geven van moed en kracht.
Sommige getuigenissen zijn via persoonlijk interview afgenomen, sommige via een telefonische babbel. Deze getuigenissen verschenen ook in Kerk&Leven van de Pastorale Eenheid Maria Tenhemelopneming.
Morris; alleenstaande gepensioneerde man van respectabele leeftijd. Heeft kinderen en kleinkinderen.
“ Voor Kerstmis zal ik wel uitgenodigd worden door mijn dochter, samen met mijn eerste vrouw. Dat gaat goed, we komen goed overeen. Mijn eerste vrouw heeft veel gezondheidsproblemen, ze is echt op de sukkel, maar haar partner zorgt goed voor haar. Met Kerstmis heb ik nog de Adeste gezongen in de kerk als 8-9 jarige. Dat was echt… (zijn ogen blinken mild en zacht). Kerstmis brengt mij heimwee. ’t Is dat gevoel van Kerstmis, die lichtjes, de stilte, de muziek. Ik kan dat ook hebben op zondag… In de kerstperiode was de stemming thuis ook ànders : meer vriendschap, pa was kalmer (anders kreeg ik al eens een tik), het was… vrediger.
Ik ben nog buiten gevlogen uit de psychiatrie, buiten gelopen eigenlijk. Ik was daar terechtgekomen door mijn scheiding : mijn vrouw heeft me toen van van alles beschuldigd en ze hebben er niet beter op gevonden dan van me ginder te steken. Maar ze konden daar niets met me doen want ’t was al geen waar wat ze vertelde ! ‘k Heb toen in mijn auto overnacht. Dat was het enige wat ik nog had. ‘k Heb dan ook een week in een hut in ’t bosje geslapen, in de kou. En eten geroofd uit vuilnisbakken. Aan de 3 Gapers daar vond je altijd wel iets. Toen ik mijn pensioen kreeg, sliep ik in de Jeugdherberg in de Langestraat… Het kerstverhaal heeft altijd op mij gewerkt. Met dat vluchten…”
Belinda is partner, moeder van 3 kinderen, doet werkstage, komt uit groot gezin.
B: ” ‘k Heb beloofd aan mijn ma om naar de Action te gaan. Ze wil voor de kleinkinderen tegen kerstmis van die kartonnen kerstbomen met chocolaatjes in. We weten wel niet of het kerstfeestje zal kunnen doorgaan met die corona.
L : Maar een mens wil natuurlijk toch iets hebben om te kunnen geven hé, tegen dan...
B: Ja, ’t is dat. Vorig jaar hebben we niet kunnen vieren. Anders gaan we elk jaar naar ma : mijn jongste broer, ons gezin, mijn schoonmoeder, mijn peter (de ex van mijn tante), een andere broer. ’t Zal voor de eerste keer zijn zonder pa.
L : ’t Zal wellicht heel moeilijk zijn voor je ma nu...
B: Ja, voor iedereen. Nu hebben we afgesproken met mijn andere broer om samen te komen bij hem. Hij heeft meer plaats en toen ik zei dat mijn peter en schoonmoeder normaal ook meekomen, zei hij : “Laat maar komen !”. Tof hé ! ’t Zijn eigenlijk de 2 oudste die niet komen. Ze praten niet meer met ons, al een hele tijd, dus ja…
L : Is kerstdag iets waar je naar uitkijkt ?
B: Ja, heel ’t jaar eigenlijk : dat is de enige keer in ’t jaar dat we mekaar zien hé ! Kerstavond vieren we thuis, en kerstdag zelf gaan we naar mijn broer in ‘t binnenland. Dat is wel duur voor ons om ginder te geraken met de trein. Onze verhoogde tegemoetkoming is nog steeds niet in orde ! ‘k Heb je dat in augustus verteld hé, hoe ingewikkeld het is bij ons, en dat is nog altijd niet opgelost. Nu in december hebben we een afspraak met het ziekenfonds daarvoor. Hopelijk geraakt het dan geregeld tegen kerstdag ! Kerstmis betekent voor mij gezelligheid, en eens je miserie vergeten. Dat is ook omdat je vaak ’t gevoel hebt van niet mee te tellen, en uitgesloten te worden, dat die familiebanden zo belangrijk zijn. Ik heb gelukkig een hechte band met mijn broer. We versieren wel hoor, maar pas na sinterklaas, dat moet eerst gepasseerd zijn. Een kerstboom,lichtjes en kaarsen… Dat brengt rust, en warmte van kaarsen, genegenheid door de kaarsen van mensen die je verloren hebt. Zo zijn ze er ook bij.
L : Mooi…Het lijkt me voor jou vooral een feest van het licht hé ?
B: Ja, zo kun je het noemen.
L : Zouden jullie gasten dat ook zo ervaren ?
B: De kinderen genieten van Kerst, lichtjes, de kerstmarkt. Ze zijn er rustiger van, dat ondervind ik. Als je een slechte dag hebt : lichtjes aan, kaarsjes aan, en ’t gaat beter. Veel mensen zeggen : “Ik doe het voor mijn kinderen”, maar eigenlijk werkt het ook omgekeerd : doordat je kinderen blijer en rustiger zijn, trekken zij jou eigenlijk erdoor! Louis vindt het fijn om samen te zijn met de familie. Jos vindt het leuk om samen te vieren. Jeffry vindt het gezellig om samen aan tafel te zitten en te eten, en vindt cadeaus openen heel fijn. Elk jaar met kerst, gaan ze zodra ze hun zakgeld hebben, cadeautjes kopen voor iedereen ! Dat is waarschijnlijk de dankbaarheid voor alles wat je doet voor hen in heel ’t jaar… Ik zelf begin al met cadeaus te kopen tegen de grote vakantie : elke maand probeer ik iets te kopen maar dit lukt me niet steeds. Als ik het zo niet doe, is het veel te kostelijk om cadeaus te voorzien voor mijn gezin. De oudste is ergens een tijd gaan werken. Zij heeft dit jaar met haar verdiende geld, duurdere cadeaus gekocht, en al haar geld is op. Hoewel ik altijd zeg dat dat niet nodig is, die cadeautjes. Ze is blij dat eens te kunnen doen. Maar alleen met kerstmis hé, niet meer met nieuwjaar, dan doen we dat niet met cadeautjes !
Nicky is partner, vader van opgroeiende kinderen, werkzoekend na detentie.
L : Wat betekent kerstmis voor jou, Nicky ?
N : Da’s een moeilijke… Vorig jaar was ik nog in detentie… ’t Is alleszins, kunnen samenzijn met het gezin, en denken aan de mensen die er niet meer zijn, van de familie, vrienden… Dat is nodig, het is al moeilijk genoeg nu met die corona. Zelf heb ik een aantal mensen afgesloten voor mezelf. De laatste die ik in mijn eigen familie ben verloren, was mijn grootvader. Hij kwam mij nog bezoeken toen ik in detentie was, als enige van mijn familie. Met de rest heb ik gebroken.
L : Zijn er mensen waarmee je nog contact wil zoeken ?
N : Ja en neen. Neen : mijn tante en nonkel, neef en nicht, heb ik al 18 jaar niet meer gezien. Dat is afgesloten. Mijn moeder … doet geen moeite naar mij toe.
L : Weegt dat op jou ?
N : Ik dacht van niet, maar met nu erover bezig te zijn… Je raakt een gevoelige snaar, Liesbeth… ‘k Ben blij dat ik nu Kerstmis kan vieren, ondanks de slechte persoon die ik soms kan zijn. Het kerstverhaal heeft mij vroeger aangesproken. Sedert de dood van mijn grootvader niet meer. Ik had een goeie band met hem…
L : Is het dan zo dat voor jou sedertdien Kerstmis aan betekenis verloren heeft ? Of is het dàt niet ?
N : (emotioneel) : ’t Is zo, ’t is helemaal juist wat je zegt… ’t Is die verbondenheid op zo’n moment…
L : ‘k Wens jullie oprecht het allerbeste, Nicky … Alvast een mooi samenzijn en veel verbondenheid met Kerst !
Niene; gehuwd, moeder van 2 volwassen zonen en een stiefdochter, heeft kleinkinderen, mag niet meer werken omwille van gezondheidsproblemen. Haar man werkt opnieuw sedert een half jaar.
“Kerstverlichting vind ik mooi. Wij hangen geen versiering op in huis : we hebben geen kinderen meer thuis. Vorig jaar kregen we een kerstboompje van J, met alles erbij : ballen en slingers en lichtjes. Die hebben we dan wel opgezet, dat gaf direct wel sfeer. Dat was voor iedereen die armoede kent. Moest ik nu een klein plastieken boompje vinden, zou ik dat mss wel zetten. Er zijn veel kerstliedjes die ik mooi vind. Wat ik het liefste hoor, is wellicht ‘Jingle bells’.
Sedert de dood van mijn vader, heb ik liever dat die dagen zo snel mogelijk voorbij zijn. Je voelt dat gemis… Vroeger kwamen we altijd samen bij mijn ouders. Nu gaat dat niet meer. Mijn ma leeft nog. Bij de begrafenis van mijn pa kreeg ma (na jaren ruzie) weer contact met haar zus, en liet ze daarvoor de kinderen vallen. Nu hebben we gebroken met elkaar. Ze beschuldigde me valselijk een brief te hebben geschreven waarin ik zei dat ik niets meer met haar te maken wou hebben. Een grove leugen! 2x zei mijn ma dat ze mij aan de deur ging laten staan, maar ze deed het uiteindelijk niet. Ik heb het haar 2x vergeven. Toen ze mij dat dan nog eens heeft gezegd, ben ik niet meer gegaan. Ik heb gezegd : geen 3e keer meer. Nu is het aan haar om contact te nemen en zich te verontschuldigen. De andere kinderen gaan wel terug naar ma, maar tegen hen heeft ze ook niet zo gehandeld. Dat speelt evenwel geen rol in mijn beleven van Kerstmis, dat is volledig afgesloten voor mij.
Nu komen we met kerstavond samen bij mijn stiefdochter en haar gezin voor een feestmaaltijd. Dat is wel leuk. We overnachten daar, en keren dan met kerstmis terug. Ginder denk ik niet aan mijn vader, maar thuis kan ik niet echt die blije kerstsfeer hebben. Vroeger, waar ik toen woonde, zongen wij met ‘t koor in de kerstviering. Nu we hier wonen, en ginder gaan vieren, gaat dat niet meer.
Het kerstverhaal, dat heeft iets fenomenaals : in een stal geboren worden, de 3 wijzen die kwamen met bijzondere cadeaus,.. Een kindje dat geboren wordt, dat is een beetje kerstmis voor mij.”
Patrick; alleenstaande man van middelbare leeftijd. Enig kindje werd doodgeboren.
“Ik ben aan ’t puzzelen geslaan. Deze had ik nog liggen, en daar ligt er nog een doos, een nieuwe, schoon hé ? En kijk eens wat er daar staat ? Aan die legobaan heb ik 3 dagen werk gehad om op te zetten ! Da’s mijn kerstcadeau voor mezelf, anders krijg ik toch niets, dat is zo als je alleen bent. ‘k Heb nog één iets tekort… Plaats om het te zetten ! Maar nu heb ik tenminste toch iets… Mijn pa woont hier maar 10’ vandaan, maar een keer langskomen, doet hij niet. ‘k Heb hem al 10 jaar niet meer gezien, hij moet nu ook niet meer komen. En zelf mag ik niet gaan, mijn stiefma steekt me buiten. Sedert mijn verhuis, weten ze niet waar ik woon, dus weinig kans dat ik hem nog zal zien. We vierden vroeger op zijn Amerikaans. We woonden dan in Nederland omdat pa daar werkte bij een internationale organisatie. Met de enige andere Belgische familie werden we bij de Amerikanen ingedeeld. Voor Kerstmis was er bij hen eerst ook nog ‘Thanksgiving’. Hier heb je dat niet. Kerstmis dat was met crackers en fusée’s. Dat herinner ik mij nog goed. Als kind is dat : als je maar snoep, speelgoed en een vrije dag had !
Nu zijn er ook al veel minder TV-programma’s rond Kerstmis omdat vele mensen die verbinding met hun familie niet meer hebben. Dat klopt voor hen niet meer. Mij zegt Kerstmis niets meer. Dat beetje magie dat errond hangt, is weg. Een mooi liedje in deze dagen vind ik ‘I’m feeling good’ van Nina Simone : it’s a new day, it’s a new dawn, it’s a new life…
Er is misschien een maat die komt. Maar of dat dan een beetje kerst is voor mij ? Ja en nee. Een beetje wel, maar ’t is toch niet echt dat : het zou familie moeten zijn… De kerstmaaltijd voor alleenstaanden is enkel voor senioren. Jongere alleenstaanden moeten nergens gaan. Maar als ik tegen dan onder de zoden lig, zal ik er nooit hebben kunnen naartoe gaan. Ik krijg elk jaar misschien 3 kaartjes : eentje van de Karel de Grote Hogeschool waar ik via Bind-kracht getuigenis geef aan sociaal werkers , eentje van BMLIK-O en eentje van ATD, maar wat ben je daarmee? Ik mis aan de ene kant wel de sfeer, dat samen wroetelen in de keuken, eten, kerstfilmpje kijken, dàt.
Voor mij zijn kerstdag en nieuwjaar dagen als een ander. Dat mijn dochtertje doodgeboren is, dat is iets dat elke dag in mijn achterhoofd zit, dat is niet anders op kerstdag of nieuwjaar, gelijk welke dag, dat is nooit weg… Op den duur geraak je afgestompt.”
Hugy; alleenstaande gepensioneerde. Heeft kinderen en kleinkinderen.
“Wat Kerstmis voor mij betekent? (zonder aarzelen)
EENZAAMHEID!
Ik ben heel alleen terwijl iedereen feest en samen is. Hetzelfde met oudejaarsavond.
Ik ben alleen in mijn kot tussen mijn 4 muren. Men is heel de tijd nu bezig over de kinderen, hoe moeilijk ze het hebben, maar oudere mensen laten ze stikken. Oudere mensen alleen in hun kot..
Vroeger hadden we nog het feest in het Casino; dat was plezant, met optredens van Vlaamse zangers. Je zit aan tafel met mensen die je niet kent, maar dat geeft niet, je bent onder de mensen en maakt plezier. Nu met Corona is er niets. Anders had je iets om naar uit te kijken. Ik heb nood aan contact en zeker met Kerstmis. (Mijn leven is naar de knoppen. Omdat er niets te doen is, val ik ’s middags in slaap en kan dan ’s avonds niet meer slapen. Veel thuis, je doet niets meer..)
Kerstmis en nieuwjaar zijn de ongelukkigste dagen in mijn leven, een hel. Omdat je weet dat iedereen feest.
Ik blijf vechten, ik geef niet op voor mijn kleinkinderen. De kinderen waarmee ik contact heb, wonen in het buitenland, met hen kan ik niet vieren. Met de anderen is er geen contact. Ik ben mee verantwoordelijk voor de soepbedeling voor daklozen in het buurthuis oud Hospitaal. Niemand heeft een CST nodig, maar we respecteren wel de afstandsregels en houden het veilig. Rond Kerst worden er pannenkoeken gegeten. Dat is toch een beetje Kerst.”
Brenda; mindervalide. Heeft een dochter en kleinkinderen.
“Vroeger, toen ik het goed had, was Kerstdag een grote ervaring, een feestdag. Mijn huis was versierd, iedereen kwam om Kerstdag te vieren. Er waren cadeautjes, spelletjes en een grote tafel met familie en feestmaal. Nu ben ik content dat die dagen gedaan zijn. Ik ben alleen, er komt niemand, ik word nergens gevraagd. Het zijn moeilijke maanden, begint al in november tot in januari; de hele periode rond kerstdag. Kerstmis is eenzaamheid nu. Nu zeker met Corona, juist toen er weer wat leven in kwam, begint het opnieuw. Er zijn wel nog dingen te doen maar ik durf niet gaan, ik heb schrik met mijn slechte gezondheid
Kerstmis is een familiedag, of een dag die je met vrienden viert of toch tenminste samen met iemand. Kerst is samenzijn.
Ik zou kunnen vieren met mijn dochter en haar gezin maar ze hebben ook hun gezondheidsproblemen allemaal, ik kan dat nu niet verlangen.”
Marcel; alleenstaande gepensioneerde. Heeft geen familie.
Kerstmis is voor mij een VAT VOL EENZAAMHEID. Het zullen extreem eenzame dagen worden. Alles wordt afgelast; het kerstfeest van de spaarkas in het inloopcentrum, het kerstfeest van de vereniging, het kerstfeest in het casino. Ik heb geen familie. Voor mij is er weinig vreugdevols aan: vroeger had het wel betekenis omdat ik toen gelovig was. Maar met wat gebeurd is, ben ik atheïst geworden. De ware betekenis is weg. Het is een vreetpartij geworden, als je dat allemaal ziet en hoort.
Anita; is in ziekte, heeft een partner en kinderen en kleinkinderen.
” Kerstmis betekent voor mij vrede en licht. Ik probeer mijn kinderen bijeen te krijgen om samen te vieren. Er is een zoon in begeleid wonen en het is afwachten op de maatregelen van het overlegcomité of hij zal mogen komen. Ze wonen in een groep met vier en hebben niet graag dat ze met veel anderen samen zijn voor corona. We vieren bij mijn dochter, die heeft een huis, daar is het groter. Ik vind het heel belangrijk om met kinderen en kleinkinderen te kunnen vieren.”
Liesbeth en Bees