Edith Saire, al meer dan tien jaar lid van het internationaal voluntariaat, komt oorspronkelijk uit Cuzco, Peru. Ze blikt terug op hoe ze betrokken raakte bij ATD Vierde Wereld en wat ze leerde van mensen in armoede in Zuid-Amerika en Europa.
“Ik herontdekte de betekenis die ik aan mijn leven wilde geven”
Als kind wilde Edith non worden. Op 19-jarige leeftijd ontmoette ze de “Zusters van de Goddelijke Voorzienigheid van Crehen”, een congregatie met banden met de bevrijdingstheologie. Vier jaar later sloot de congregatie haar deuren. Edith ging informatica studeren, maar verloor nooit haar belangstelling voor sociale vraagstukken.
Toen ze afgestudeerd was, bood een vriendin haar de kans om computerles te geven aan kinderen en jongeren in Cuyo Grande, een stad op ongeveer een uur van waar ze was opgegroeid. “Het was echt per toeval,” legt Edith uit. “Ze kon het niet meer, dus belde ze mij.” Edith begon nauw samen te werken met ATD Vierde Wereld die het project was begonnen. “Het wekte mijn nieuwsgierigheid,” zegt ze. “Ik zag dat ATD Vierde Wereld zich inzette om armoede volledig uit te bannen.”
Edith spreekt Quechua, een aanzienlijke troef voor het ontwikkelen van nauwere relaties met de lokale bevolking. “ATD Vierde Wereld maakte groepen met families die in het Quechua ‘Uyarinakusunchis’ worden genoemd, wat ‘we luisteren naar elkaar’ betekent. Deze bijeenkomsten waren een soort van volksuniversiteit van de Vierde Wereld, en de families spraken Quechua. Dus deed ik de vertalingen. Quechua is de taal van mijn grootouders.”
Vanaf dat moment was Edith verkocht en sloot ze zich aan bij ATD Vierde Wereld om gelijkheid voor iedereen en respect voor de mensenrechten na te streven:
“Ik kon me verdiepen in het zeer moeilijke leven van mensen die in armoede leven en het werk van ATD Vierde Wereld. Ik wilde de manier veranderen waarop andere mensen naar mensen in armoede kijken. Het was allemaal gebaseerd op respect voor de menselijke waardigheid en dat was voor mij een openbaring. Ik herontdekte de zin die ik aan mijn leven wilde geven: dit zeer concrete werk aan de zijde van mensen die in armoede leven”.
Een jaar na haar eerste kennismaking met ATD Vierde Wereld is Edith deel gaan uitmaken van het team in Cuyo Grande.
In 2009 ontmoet Edith tijdens een opleiding haar toekomstige echtgenoot Jonathan, een Franse volontair. Het jonge paar vestigt zich in La Bise Family Holiday House, dat door ATD in Frankrijk wordt beheerd.
Iedereen heeft recht op vakantie
La Bise is een vakantiehuis voor gezinnen waar (vaak uithuisgeplaatste) kinderen en ouders die in armoede leven samen tijd kunnen doorbrengen. De sfeer is er aangenaam en vredig, bevorderlijk voor rust en groepsactiviteiten. Maar dit nieuwe werk overweldigde Edith.
“We ontvingen zoveel gezinnen,” legt ze uit, “elk met hun eigen verhaal. Maar ze hadden allemaal één ding gemeen: het diepe leed van kinderen die van hen werden weggenomen. Ik zag de verwoesting die deze scheiding veroorzaakte. Het vernietigde mensen zowel emotioneel als fysiek. Het was heel echt; dit lijden verlamde mensen gewoon”.
“Ik hoorde dat armoede en extreme armoede overal ter wereld bestond. Ook in de meest ontwikkelde landen, zoals Frankrijk, Luxemburg, Zwitserland of België, waar de gezinnen van La Bise vandaan kwamen. Dit zijn rijke landen, maar ze zijn er niet in geslaagd om binnen hun eigen grenzen een oplossing te vinden voor extreme armoede”.
“Veel mensen die in armoede leven, worden onderworpen aan een systeem van sociale bijstand en controle dat hun motivatie aantast. Het vernietigt hun enthousiasme om nieuwe dingen uit te proberen, evenals de hoop en de dromen die hen vooruithelpen in het leven. Wat geeft evenwicht aan iemands leven? Hoe kan iemand wiens leven in de wacht wordt gezet door hulpprogramma’s, en veroordeeld wordt door anderen, zijn stem vinden om zijn eigen leven zelfstandig op te bouwen?”
Tijdens de familievakanties in La Bise waren er veel activiteiten: zwemmen in meren en watervallen; bezoeken aan grotten; en ateliers zoals schilderen, naaien, het maken van familiefotoalbums, theater, enz. Door deze activiteiten ontdekte Edith dat “mensen soms veel moeilijkheden hebben, vooral met hun motoriek. Dat belemmert hun creativiteit. Ik vroeg me af: ‘Wat is er met hen gebeurd?!’ Het zette me echt aan het denken.” Maar de massageworkshops hielpen om wederzijds vertrouwen te ontwikkelen binnen de groep. “De mensen vonden het geweldig. Beetje bij beetje gingen ze zich openstellen.”
“Ik herinner me het gezicht van elke persoon toen ze aankwamen,” vervolgt Edith. “Wat ik vooral zag was vermoeidheid, verdriet, bitterheid en gebrek aan vertrouwen. Tegen de tijd dat ze vertrokken, kon je een verrassende transformatie zien: glimlachen, stralende ogen, de schoonheid van elk kind en elke ouder. Je kon vreugde zien.”
De hele familie raakt betrokken
Na hun werk in La Bise keerden Edith en Jonathan, nu met drie jonge kinderen, terug naar de Peruaanse bergen waar Edith zich voor het eerst aansloot bij het voluntariaat van ATD in Cuyo Grande.
Hoewel ze uit de regio komt, beschrijft Edith dat ze verbaasd was over het verschil tussen de Peruaanse stedelijke en landelijke omgeving. “Ik realiseerde me dat ik een buitenlander was in Cuyo Grande,” zei ze. “Ik begreep dat Pachamama (moeder aarde) een diepgaande waarde had,” vervolgde ze. “Zij voedt ons en geeft ons leven. We kunnen haar ons hele leven cultiveren, maar ze blijft genereus. Ik was verrast door de vasthoudendheid van de vrouwen die hun leven wijdden aan het bewerken van het land. Maar bovenal werd ik getroffen door hun vermogen om vooruit te blijven gaan, om zich onderling te organiseren en om te dromen.
“Het leven is niet gemakkelijk voor mensen die in armoede leven op het platteland. Gewoon overleven is een dagelijkse strijd. Velen hebben geen eigen land, dus bieden ze hun werk aan anderen aan. Ze werken in zeer veeleisende banen in ruil voor een beetje geld of gewoon een bord eten”.
“Ik was onder de indruk van de vergaderingen in de gemeenschap waar mensen op een democratische manier discussiëren. Deze vergaderingen bepalen het ritme van het gemeenschapsleven. De lokale autoriteiten zouden naar deze mensen moeten luisteren, hen respecteren en hun ideeën uitvoeren.”
Zoals iedereen in Cuyo Grande, namen Edith en Jonathan deel aan de vergaderingen van de gemeenschappen. Maar ze hielpen ook met de herstel van bruggen, wegen, enz. en de oogst op het veld. Geleidelijk aan begonnen ze ook familiebijeenkomsten van andere bewoners bij te wonen, zoals begrafenissen, bruiloften en vieringen.
Een van de activiteiten die veel indruk op Edith hebben gemaakt, was het gezamenlijk koken voor de schoolmaaltijden. Op de school van Cuyo Grande is er geen kantine. Elke dag zorgen ouders om de beurt voor een deel van het eten en koken voor de ongeveer 250 kinderen van de kleuterschool tot de middelbare school.
“Met drie kinderen in verschillende klassen,” legde Edith uit, “kwamen we snel aan de beurt.” Gewoonlijk waren het de vrouwen die deze taak op zich namen, totdat Jonathan op een dag besloot om ook te helpen. Vanaf dat moment kwamen er geleidelijk aan ook andere mannen bij. Voor Edith was elk moment met andere ouders een gelegenheid om de bewoners beter te leren kennen.
“Ik had lange gesprekken met elke moeder en leerde echte levenslessen van hen. Langzaam ontdekte ik hoe zij zichzelf organiseerden. Ik leerde over hun werk, hun gezondheidstoestand, hun pijnen, hun dromen en hun hoop, evenals hun sterke en zwakke punten.”
Tegelijkertijd waren Edith en Jonathan bezig met de opstart van straatbibliotheken of liever “veldbibliotheken” zoals zij ze noemen. “In Cuyo Grande zitten we midden in de bergen. Er zijn geen echte straten, dus noemen we ze liever veldbibliotheken. Deze activiteiten versterken onze banden met de kinderen en hun families, vooral met de meest uitgesloten mensen.” Hier krijgt de betrokkenheid van het hele gezin bij het werk van ATD zijn volle betekenis.
“Onze kinderen hebben vele deuren geopend die ons hebben geholpen om geïntegreerd te raken in de gemeenschap en het vertrouwen van de mensen in Cuyo Grande te winnen. Deel uitmaken van de gemeenschap heeft ons individueel verrijkt, maar ook als gezin.”
Een vertaling van:
A Way Forward for People Living in Poverty – ATD Fourth World (atd-fourthworld.org)