Beatriz Monje is Spaanse en maakt sinds 1997 deel uit van het internationaal voluntariaat van ATD Vierde Wereld. Ze startte zowel in Madrid als in Londen projecten op. In het internationaal centrum van ATD in Mery-sur-Oise, Frankrijk, was ze coördinator van het participatief onderzoek “Armoede is geweld”. Daarna maakte ze in Mexico-Stad deel uit van de regionale delegatie van ATD voor Latijns-Amerika en de Caraïben. Naast haar werk op het terrein, schrijft ze artikels over extreme armoede en mensenrechten in gespecialiseerde media. Ze schrijft ook voor een populaire Spaanstalige blog over haar engagement. In dit interview gaat het over haar inzet om armoede uit te roeien en de hulp die schrijven daarbij kan bieden.
Beatriz, wat motiveert je om een blog te schrijven?
Bijna twintig jaar geleden koos ik voor een leven als internationaal volontair. Ik herinner me dat ik in die tijd een citaat las van Joseph Wresinski, oprichter van ATD Vierde Wereld: “De armen zijn onze leraren”. Op dat moment wist ik niet echt in hoeverre dit waar zou zijn voor mij, maar ik weet nu dat het zo is. Ik heb ontdekt wat voor mij het belangrijkst is en wie ik ben door te werken en te leven met kinderen, jongeren en volwassenen die het onrecht ervaren dat armoede is.
Dat gevoel dingen ontdekt te hebben die de rest van de wereld negeert en terzijde schuift – opzettelijk of door onhandigheid – is een uitgangspunt voor mijn schrijven.
Dan is er natuurlijk ook het gevoel dat ik een zekere verantwoordelijkheid heb om mensen over deze dingen te vertellen en de noodzaak om dat te doen in een ruimte waar anderen ook hun gedachten delen.
Wat zou je over deze blog zeggen tegen iemand die er nog niet mee bekend is?
Ik denk dat onze blog in meerdere opzichten origineel is. Geen van de medewerkers vindt dat we armoede moeten vieren, natuurlijk. Maar we erkennen allemaal dat in de manier waarop mensen met een zeer moeilijk leven volharden, in hun manier van verzet, in hun manier om menselijke waardigheid te cultiveren te midden van tegenspoed…er iets is dat we kunnen leren dat zal helpen een nieuwe en betere samenleving te maken voor iedereen. Sommige artikels leggen de nadruk op de negatieve kanten en beschrijven het onrecht en het geweld dat de mensen die in armoede leven ondergaan. Andere proberen dingen te laten zien die als middel kunnen dienen om de wereld op structurele manier te veranderen. Daarnaast heeft onze blog een verscheidenheid aan partners. We komen uit verschillende Spaanssprekende landen, maar we hebben ook heel verschillende levenservaringen. Het is voor mij een eer om stukken te publiceren zij aan zij met mensen die schrijven vanuit hun eigen ervaring met armoede. Geen enkele persoon is “de stem van de stemlozen”, maar we bundelen onze stemmen om ons samen uit te spreken voor dezelfde zaak.
Denk je dat het schrijven op de een of andere manier je betrokkenheid bij je werk voedt?
Vaak krijg ik zin om een artikel voor de blog te schrijven na het lezen van iets in de krant of op sociale media, of na een gesprek, of natuurlijk na een ontmoeting met iemand die in armoede leeft. Maar ik denk dat mijn eerste motivatie niet zozeer is om gewoon over iets te praten, maar eerder om mijn begrip te verdiepen, om het op de een of andere manier in mijzelf te ordenen, misschien om wat ik leer onder woorden te brengen. En ik denk dat dit ook nuttig kan zijn voor anderen. Schrijven legt op de een of andere manier iets vast in mijn geheugen en in ons collectief geheugen. Soms is schrijven ook een manier om eer te bewijzen aan andere mensen, of aan wat we samen hebben doorgemaakt. In die zin ben ik er vrij zeker van dat schrijven me heeft geholpen mijn enthousiasme voor mijn werk te behouden, het te voeden, de moed niet te verliezen, zelfs in de moeilijkste momenten betekenis te vinden. Ik vind het fijn om te weten dat wat we nu schrijven zo gemakkelijk kan worden gedeeld via sociale media en zo plaatsen kan bereiken waar het anders niet zou worden gelezen. Maar ik schrijf nog steeds veel voor mezelf, als een oefening in reflectie over wat er met mij en om mij heen gebeurt. Eigenlijk denk ik graag dat wat ik op de blog deel altijd zijn oorsprong vindt in deze dingen.
Bovendien is er iets met schrijven dat echt voortkomt uit onze opleiding binnen ATD Vierde Wereld. Vanaf het allereerste begin van onze Beweging schreef Joseph Wresinski en moedigde hij anderen aan om te schrijven: tijdschriften, conferenties, artikels, verslagen en brieven. Hij vroeg niet alleen mensen met meer vaardigheden om te schrijven, maar iedereen. Enerzijds denk ik dat het voor iedereen, wie ze ook waren, een wijze was om hun manier van in de wereld staan te verdiepen, hun betrokkenheid bij hun werk. Maar hij sprak ook over het schrijven van de geschiedenis van de armsten, niet een verhaal over de armen geschreven met de afstand van een sociologische studie, maar geschiedenis geschreven vanuit een gedeeld leven. In de loop der jaren hebben veel militanten van de Vierde Wereld geschreven over hun persoonlijke of familiegeschiedenis en over waar we ons allemaal samen voor inzetten. Zo is beetje bij beetje deze geschiedenis van de armoede opgebouwd, een verhaal dat nog nooit eerder is verteld door mensen die zelf in armoede leven. Degenen onder ons die armoede zelf niet hebben meegemaakt, sluiten zich bij hen aan, niet om namens hen te spreken, maar om bij te dragen aan wat mensen met ons delen.
Hoe zou je vandaag, na bijna twintig jaar, je verhaal bij ATD Vierde Wereld vertellen?
Niet zo lang geleden ontving ik een prachtige brief uit Madrid, van Silvia. Ze vertelde haar verhaal aan de hand van de mensen die ze in ATD Vierde Wereld heeft ontmoet. Twintig jaar mensen, vanaf het moment dat ze voor het eerst enkele ATD-vrijwilligers tegenkwam bij een straatbibliotheek in haar buurt. Voor mij, en eigenlijk voor ieder van ons, kan het verhaal van mijn belangstelling voor ATD ook verteld worden aan de hand van de mensen die ik in de loop der jaren heb leren kennen, waaronder mijn geliefde Silvia.
De waarheid is dat wij ervoor gekozen hebben ons leven te wijden aan zeer moeilijk werk. Vooruitgang lijkt veel te traag wanneer we oog in oog staan met het immense lijden dat extreme armoede de mensen aandoet.
Wat ons op de been houdt zijn de persoonlijke banden tussen de leden van het internationaal voluntariaat, de medestanders van ATD Vierde Wereld en de mensen in armoede. Onze teams van vaste vrijwilligers zijn heel anders dan veel organisaties die in noodsituaties werken of mensen die slechts een paar jaar in arme gebieden gaan werken. Onze aanwezigheid in gemeenschappen is altijd van lange duur.
Ook al ben ik niet de persoon die twintig of dertig jaar op één plek blijft, toch is er een organisatorische betrokkenheid op lange termijn bij bepaalde mensen en buurten. Ik kan altijd terugkeren naar deze plaatsen en mensen. Ik werk niet alleen voor een organisatie. Ik maak deel uit van een Beweging met bijzondere mensen die vrienden zijn geworden.
Ik kan hier moeilijk alle persoonlijke banden vermelden die ik ben aangegaan en die ik met vreugde koester. Maar, in tegenstelling tot andere publicaties waaraan ik heb bijgedragen, biedt de (Spaanstalige) blog mij een prachtige gelegenheid om het verhaal te vertellen – in de loop van de tijd en met veel wendingen – van al deze uitzonderlijke mensen om wie ik zoveel geef en met wie ik mijn reis deel.
Tot slot, Beatriz, wat zou je willen zeggen tegen degenen die voor het eerst de website van ATD Vierde Wereld bezoeken?
Ten eerste moedig ik hen aan om in het menu naar ‘doe mee’ te gaan en te zoeken hoe jullie kunnen bijdragen aan de Beweging, passend binnen jullie interesses.
Jullie zullen snel zien dat het bij ATD niet enkel gaat over helpen bij een project maar ook het verdiepen in een wereld die een buitengewone kans biedt om de essentie van onze menselijkheid te leren kennen.
Als jullie Spaans spreken, moedig ik jullie natuurlijk aan om onze blog te lezen en jullie te abonneren, jullie opinies neer te schrijven en onze artikelen te delen via sociale media. Delen via sociale media is een zeer doeltreffende manier om het debat over armoede aan te wakkeren en bij te dragen tot de verspreiding van ideeën. Bovenal dank ik jullie dat jullie mij tot het einde van het interview blijven volgen zijn.
Een vertaling van:
Beatriz Monje | My Journey in Words – ATD Fourth World (atd-fourthworld.org)