Een gesprek met schrijfster Siska Goeminne over haar nieuwe boek ‘Sammy’

“Sammy zit al zeker tien jaar in mijn hoofd.” We hebben afgesproken bij Siska thuis. In de living valt de enorme boekenkast meteen op. Siska ademt verhalen en vertelt enthousiast verder: “Ik heb Sammy leren kennen toen ik als vrijwilliger mee op vakantie ging met vzw Pirlewiet. Sammy – hij heette natuurlijk anders – was een stoer ventje van een jaar of tien, heel ernstig, heel volwassen voor zijn leeftijd. Hij was daar samen met zijn jonge mama, broer en babyzusje. Het ging moeilijk met het gezin. De mama was nog heel jong en Sammy’s blik was altijd op haar gericht. Hij was heel waakzaam en beschermend tegenover haar en zijn zusje. Tijdens die vakantie kon hij eindelijk zijn zware rugzak afleggen en werd hij af en toe ook een speels kind. Die gedaanteverwisseling zal ik nooit vergeten.”

Hoe ben je als jongere bij Pirlewiet terechtgekomen?

Mijn man Staf en ik deden indertijd speelpleinwerking. Via Stafs broer leerden we Pirlewiet kennen. We zijn toen, zelf nog piepjong, een eerste keer meegegaan om een kindergroep te begeleiden. In het begin moesten we ons echt aanpassen. Dit was onze eerste ervaring met kinderen in armoede. Het was niet gemakkelijk, maar het geeft je zoveel energie om hen eventjes zorgeloos te zien spelen. Wij zijn lange tijd jaarlijks meegegaan op vakantie met Pirlewiet, tot ik zwanger was van ons derde, dat werd te zwaar. Daarna gingen we wel nog mee met de jaarlijkse driedaagse reünie. Het is héél fijn om gezinnen terug te zien die je intussen al 30 jaar kent!

Waarom heb je nu dit boek geschreven?

Sammy is eigenlijk niet mijn eerste boek waarin armoede een thema is. Het boek ‘Het Fantastische verhaal van Ferre en Frie’ (2009) gaat over een oma en haar kleinzoon die ik ook tijdens een vakantie met Pirlewiet heb leren kennen. Ook dat verhaal speelt zich af in een context van kansarmoede, zij het warm en liefdevol. Met Sammy wou ik graag een stap verder gaan en heel bewust en op genuanceerde wijze de zwaarte proberen tonen van het leven in een kansarm gezin. Het is pas nu verschenen omdat ik maar liefst zes jaar aan dit boek gewerkt heb en zestien tekstversies heb gemaakt voor ik helemaal tevreden was.

Kan je wat meer vertellen over het verhaal?

Sammy, in het boek een jonge tiener, woont samen met zijn mama, haar vriend Bob en babyzusje Saar in een tochtig huis. Hij baant zich moeizaam, maar vechtlustig een weg door het leven, schippert tussen school en thuis, tussen realiteit en verbeelding. Hij vlucht in fantasie, slaapt weinig en laveert veel, tussen de zorg voor Saartje en de buien van zijn moeder door. Zelf getekend door een moeilijke jeugd is zij almaar op zoek naar bevestiging en de liefde van een man, en het valt haar moeilijk om voor haar kinderen te zorgen. Ondanks zijn haat-liefdesrelatie met zijn mama blijft Sammy altijd loyaal aan haar. Boven alles wil hij vermijden dat hij of Saartje door de sociale diensten worden weggehaald. Samen bieden ze weerwerk en kunnen ze goed doen alsof ze een gewoon gezin zijn. Toch is het zeker geen triest verhaal. Sammy is een vechter, een strijdvaardige jongen met een grote mond en een even groot hart. Maar opeens lijkt een buurman hun gezin in de gaten te houden. Wie is die man en wat wil hij van Sammy?

Wat hoop je met het boek te bereiken?

Natuurlijk wil ik als auteur graag een mooie en hopelijk zelfs ontroerende leeservaring bieden aan de lezers. Maar het zou mooi zijn mochten ze door het boek ook een inkijk krijgen in de penibele omstandigheden waarin nog altijd te veel mensen in onze maatschappij moeten leven. Verhalen zijn volgens mij dé manier om mensen mee te krijgen, om deuren te openen naar wat we niet kennen. Wat ik in het boek ook duidelijk wil maken, is dat die context heel belangrijk is. Mensen zoals Sammy en zijn mama leven in constante angst, ze hebben weinig vertrouwen in hulpverlening: “Ze gaan ons uit elkaar halen, ze gaan ons leven overnemen.” Kinderen die zo’n last meedragen, zijn moe, boos, licht ontvlambaar en dat uit zich soms ook op school. Als je die achtergrond niet kent, dan merk je dat misschien niet op. Toen ik nog niet voltijds schreef, werkte ik samen met een ervaringsdeskundige voor een project van het CLB. Ik herinner me dat we samen met een mama in armoede een overleg hadden over haar situatie, op school. Ze zat daar tussen een grote groep welbespraakte, universitair geschoolde pedagogen. Uiteraard was die mama totaal geïntimideerd en kreeg ze haar eigen noden niet verwoord. Het is eigenlijk straf, je leeft naast elkaar, komt elkaar nauwelijks tegen, kent elkaars leven niet, ondanks veel pogingen tot inclusie en participatie. Maar dat geldt ook voor mij. Als schrijver doe je wel je uiterste best om jezelf in te leven, maar je bent natuurlijk zelf niet in die context opgegroeid, je kijkt nog altijd met je eigen bril naar de situatie. Daarom ook legde ik het verhaal voor aan Marijke van ATD Vierde Wereld. Op basis van haar commentaar herwerkte ik de tekst, om een zo helder mogelijk beeld te kunnen schetsen en de essentie van die kwetsbare realiteit met veel respect te benaderen. Ik hoop oprecht dat dat gelukt is.

Recensie van Katrien Van Tongerloo op Pluizer *****

Siska Goeminne heeft opnieuw een prachtig verhaal geschreven. Deze keer over mensen die ‘onder de lat’ leven. Het is een wereld waar je als buitenstaander maar weinig over te weten komt want zij kunnen zich goed afschermen van bemoeienissen. Dankzij dit verhaal krijgen we een eerlijke inkijk in het leven van een jonge tiener die door zijn thuissituatie veel te snel volwassen moet worden. Het is een verhaal over moed, ruwe schoonheid, liefde, doorzettingsvermogen en mentale veerkracht. Het is een onverbloemd relaas van een dertienjarige jongen die leeft in armoede.