ATD Vierde Wereld werkte in enkele arme wijken van Port-au-Prince een vorm van ziekteverzekering uit. Régis De Muylder stelde dit project voor tijdens twee studiedagen aan de Parijse Sorbonne in juni 2022.
ATD is sinds 1980 aanwezig in Haïti. Vanuit de moeilijke realiteit van jonge gezinnen groeide het project BBB (Bébés bienvenus) voor kinderen jonger dan drie jaar en hun ouders. Daar leerden de gezinnen van elkaar en van de animatoren hoe ze hinderpalen konden overwinnen. Maar het bleef een pijnpunt: de kindersterfte was groot, geneeskundige zorgen bleven moeilijk toegankelijk en waren te duur. Met de betrokken gezinnen werden oplossingen gezocht en dat leidde tot samenwerking met een Haïtiaanse NGO met ervaring in gezondheidszorg (1). In 1993 werd het gezondheidscentrum Saint-Michel opgericht.
Hoe garanderen dat in de eerste plaats de meest kwetsbare gezinnen geholpen worden?
Sinds 1998 kunnen zij kiezen voor een gezinsabonnement. Het kost 100 gourdes per jaar, omgerekend in 2020 ongeveer 1 USD. Alle gezinsleden krijgen daarmee toegang tot een zorgcircuit van eerstelijnszorgen, preventie en sensibiliseringsactiviteiten alsook tot heel wat aanvullende onderzoeken en tweedelijnszorgen. Voor elke handeling wordt nog een kleine bijdrage gevraagd, waarin ook de voorgeschreven medicatie inbegrepen is. Voor kinderen jonger dan 5 jaar is het gratis.
Bij de evaluatie in 2020 bleek een heel grote tevredenheid. Het project heeft duidelijk een positieve impact gehad. Op dat moment waren iets meer dan 1000 gezinnen, samen 3791 personen, erbij betrokken. Het project is beperkt tot een welbepaalde geografische zone. Mensen kunnen met hun abonnement terecht in het gezondheidscentrum Saint-Michel, en in enkele andere centra waarmee een samenwerkingsverband bestaat. De vraag die Régis bezighield was: kan je zo’n wijkproject opschalen naar een hele stad, een heel land?
Het systeem is sinds 1998 altijd overeind gebleven, ook al zijn er extreem moeilijke periodes geweest. De werkelijke kost per jaar schommelt rond de 10 USD per persoon. Uit de evaluatie met een groep moeders bleek dat ze door het project veel bijgeleerd hadden en beter wisten om te gaan met veel voorkomende symptomen zoals koorts en diarree. Ze wisten wat te doen en konden beter inschatten wanneer het nodig was om naar de dokter te gaan – geldzorgen waren geen belemmering meer – zodat tijdig kon behandeld worden en duurdere ingrepen vermeden werden.
Wat was bepalend voor de duurzaamheid van het project?
Régis De Muylder: ‘Primordiaal was dat we steunden op de structuren van het land. ATD Vierde Wereld kwam niet met ‘buitenlandse middelen’ zoals veel NGO’s. Natuurlijk moesten we fondsen zoeken om die 10 dollar per jaar per persoon te dekken, maar in de grond werkten we met de structuren die er waren en zochten we ook hoe we die konden versterken.’ Ten tweede was er ook een grote menselijke investering en dat was nodig om de allerarmsten te blijven bereiken. En ten derde: de voortdurende evaluatie waarbij de gezinnen sterk betrokken waren. Het was ook hun project.
Van belang voor het voortbestaan is ook dat het project in Haïti weerklank kreeg. Het is geen succesformule om zomaar te kopiëren, niet in Haïti en ook elders niet, maar uit de aanpak kan veel geleerd worden, ook als hefboom voor een ruimere sociale zekerheid. Dat het project opgestart werd samen met gezinnen waarmee door de jarenlange aanwezigheid in de wijk al een vertrouwensband bestond, is niet te onderschatten.
Régis De Muylder (1956-2022) was een Belgische volontair van ATD Vierde Wereld. Samen met zijn vrouw Roseline Bernard, beiden dokter in de geneeskunde, werkte hij jarenlang in Guatemala en Haïti. Hij was ook enkele jaren nationaal verantwoordelijke van ATD Vierde Wereld België. Hij overleed in september 2022.
(1) Het gaat om SOE (Service Oecumenique d’Entraide). NGO staat voor Niet Gouvernementele Organisatie.
Bron: Vers une protection sociale universelle – Revue Quart Monde 2022/4 nummer 264
Meer over het engagement van ATD Vierde Wereld in Haïti lees je in het Vierde Wereldblad van maart 2020.
M.T. Poppe