Film Joseph, de rebel
“Ik heet Joseph, Joseph Wresinski. Ik woon in een voorstad van Parijs tussen gezinnen die mij op een pijnlijke manier herinneren aan mijn jeugd. We leven op elkaar gepakt in de vele krottenwijken rond de steden. Als we in het nieuws komen, stellen ze ons voor als onaangepaste, ongeletterde vluchtelingen. De vuile snoeten van de kinderen zorgen voor minachting en angst. Ik ben hier aalmoezenier. Ik woon tussen de mensen. Maar ik weet dat alles wat ik onderneem nutteloos is zolang ze afhankelijk blijven van liefdadigheid. Daar had ik als kind het meeste onder geleden. Het was vernederend altijd je hand op te moeten houden. Ik kon het niet verdragen dat ik anders was.”
Dit zijn de openingszinnen van de film ’Joseph, de rebel – van wanhoop tot verzet’, geïnspireerd op een periode uit het leven van Joseph Wresinski, de grondlegger van de Internationale Beweging ATD Vierde Wereld. Het verhaal speelt zich af eind jaren vijftig, begin jaren zestig in een sloppenwijk net buiten Parijs, in Noisy-le-Grand. Het aangrijpende van de film is dat hij laat zien wat de personages drijft. We zien hun onderlinge tegenstellingen, hun gevoelens, hun hoop en hun lijden onder de meeste erbarmelijke omstandigheden, die het gevolg zijn van sociale uitsluiting en armoede.
“Die verdomde pastoor”
De realisatie was in handen van Caroline Glorion, journaliste, filmmaakster en schrijfster, die al voor het overlijden van Joseph Wresinski met hem en zijn medewerkers verschillende projecten opzette. Glorion werkt voor de Franse televisie en snijdt in haar talloze reportages vooral onderwerpen aan rond mensenrechten. Ze heeft vele andere films op haar naam staan.
Meer dan honderd personages doen mee in deze film, die zich voor een groot deel afspeelt in een realistisch nagebouwd decor van de krottenwijk in Noisy. We zien er Père Joseph, gespeeld door de bekende acteur Jacques Weber, in zijn strijd met de autoriteiten, maar ook met de gezinnen, die hem in eerste instantie als een bedreiging zien. “Die verdomde pastoor maakt het nog erger, straks staat de politie hier. (…) Als hij ons blijft opruien zal er controle komen.” Maar Joseph weet de meeste bewoners van het kamp en later ook veel mensen daarbuiten te overtuigen. Jongeren uit verschillende landen komen hem helpen, en ook onder anderen Geneviève De Gaulle-Anthonioz, een nicht van Generaal De Gaulle, die zijn medestander zal blijven in het gevecht om de samenleving te dwingen tot verandering.
Ongebruikelijke samenwerking
De film ontleent zijn kracht ook aan de ongebruikelijke samenwerking tussen professionele acteurs en gelegenheidsspelers, ook jongeren en kinderen, die zelf in hun leven armoede hebben meegemaakt. Dit maakt de film nog realistischer, omdat de inbreng van deze mensen werd gebruikt om de dialogen en scènes te versterken. Het was, vertelt Glorion, een bijzondere wisselwerking: “Mannen en vrouwen spraken over hun ervaring van vroeger en alledag in termen van uitsluiting en armoede, en de acteurs en technici deelden hun ervaringen van het spel, het acteren en het schieten van beelden, de plankenkoorts en hun eigen leven. Allen voelden zich verantwoordelijk om de strijd van Joseph Wresinski en de gezinnen in Noisy-le-Grand zo goed mogelijk te verbeelden.”
Bij het zien van deze film over vervlogen jaren, krijg je de drang om erin te springen en mee te doen aan dit grote politieke gevecht voor de erkenning en de waardigheid van deze mensen. Joseph Wresinski zegt tegen de jonge Jacques, een van de hoofdpersonen: “Ik wist dat we iets gewonnen hadden. (…) Waardigheid, oude makker. De trots dat we samen geknokt hebben.” Diezelfde Jacques, enkele tientallen jaren ouder geworden, zegt nu: “Het was indrukwekkend. Maar wij zetten de strijd voort en we laten onze stem horen, want het is nog niet voorbij. Armoede blijft verwoestend.”
Niek Tweehuijsen
Je kan de film met Nederlandse ondertitels bestellen in onze webshop.