Sinds 2006 wordt jaarlijks een herdenkingsceremonie gehouden ter nagedachtenis van de personen die in het jaar ervoor zijn overleden. Afgelopen woensdag vond in het stadhuis van Brussel de jaarlijkse herdenking plaats voor de Brusselse straatdoden.
De ceremonie benadrukt dat elk leven en elke dood telt, met 82 overleden personen wiens namen worden voorgelezen ter nagedachtenis.
Dit aantal is echter een onderschatting, omdat niet alle sterfgevallen bekend zijn. Sinds 2005 zijn er in totaal 998 doden geteld, hoewel het werkelijke aantal hoger ligt.
In 2023 waren er 82 sterfgevallen, waarvan 70 mannen en 12 vrouwen, met leeftijden variërend van 17 tot 80 jaar. Dit jaar bleek dat 14% van de overledenen vrouw is. Onze hypothese is dat vrouwen niet in het stereotype van daklozen passen, waardoor hun sterfgevallen minder vaak worden gerapporteerd.
Wat de woonplaats betreft, woonde 53% van de mensen op straat op het moment van overlijden. Daarnaast woonde 28% in een woning, en de anderen verbleven in kraakpanden, rusthuizen, opvangtehuizen, enzovoort.
De plaats van overlijden varieerde: 35,4% van de sterfgevallen vond plaats in het ziekenhuis, 23,1% in (semi-) openbare plaatsen zoals op straat, in de metro, in een station of in een kanaal. In 2024 vonden 19 sterfgevallen plaats op dergelijke openbare locaties. Daarnaast stierf 8,5% van de mensen in Samusocial (7 sterfgevallen). De overige sterfgevallen vonden plaats in een home, kraakpanden, huizen van vrienden, enzovoort.
Wat nationaliteiten betreft, had 29,3% van de overledenen de Belgische nationaliteit, gevolgd door Poolse nationaliteit met 17,1%. Er waren 16 verschillende nationaliteiten onder de overledenen: 61% Europees, 18,3% niet-EU en 20,7% onbekend.
Wat betreft begrafenissen, werd 50% van de begrafenissen betaald door familie, vrienden en verwanten, terwijl 36,6% werd betaald door de gemeenten voor behoeftigen. 8,5% werd gefinancierd uit eigen fondsen. Het Collectief (co-) organiseerde 40 ceremonies in 2023. Desondanks werden 5 mensen zonder ceremonie begraven. Er waren ook 26 repatriëringen, wat neerkomt op 31,3%.
De oorzaken van overlijden zijn in 78% van de gevallen onbekend. De bekende oorzaken omvatten kanker, ziekte, ongeval, zelfmoord, mishandeling, enzovoort.
De ceremonie is een poging om deze mensen een gezicht en naam te geven en hen niet als ‘faits divers’ te beschouwen. Het doel is om collectief actie te ondernemen tegen het structurele probleem van dakloosheid en te strijden voor fundamentele veranderingen. Het gaat om het erkennen van de menselijke waardigheid van zowel de overledenen als onszelf en om te benadrukken hoe moeilijk en gevaarlijk het leven op straat is.
Enkele beelden van de ceremonie ter nagedachtenis van de overledenen in 2023.
De herdenking werd georganiseerd door het Brussels Collectief Straatdoden.