Beroep bij de Raad van Europa: het aanhoudend verbod op bedelen, 30 jaar nadat het gedecriminaliseerd werd, schendt een grondrecht
In een collectieve klacht vragen de Internationale Beweging ATD Vierde Wereld en de Internationale Federatie voor Mensenrechten samen met de Ligue des droits humains, aan het Europees Comité voor Sociale Rechten van de Raad van Europa, België te dwingen in een wettekst het recht op bedelen te erkennen, als bedelen nodig is om de menselijke waardigheid te behouden. Tegenwoordig is bedelen in veel situaties onvermijdelijk. Meer dan de helft van de steden en de gemeenten heeft echter lokale verordeningen aangenomen om bedelen gedeeltelijk en soms zelfs volledig te verbieden. In het arrest ‘’Lacatus tegen Zwitserland’’ van 19 januari 2021 bevestigde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens echter voor het eerst een recht op bedelen. Dit recht moet onvoorwaardelijk zijn.
Sterke verschillen in de beperkingen
In België is bedelen in één gemeente op zes altijd en overal verboden. Elders variëren de beperkingen van gemeente tot gemeente. Bedelen is toegestaan behalve op zondag, bedelen zonder kinderen mag, bedelen mag alleen met z’n tweeën, bedelen mag niet voor het station of aan het kerkhof, bedelen is verboden in winkelstraten, is toegestaan maar op minstens 100 meter van de kermis, mag of mag niet na 18 uur. Bij het bedelen mag men niet vergezeld zijn van dieren die “potentieel gevaarlijk zijn of het risico lopen gevaarlijk te worden”. Van de 581 steden en gemeenten in België hebben er 305 een bedelverbod. En het merendeel van deze reglementen (253) bevat bepalingen die in strijd zijn met de mensenrechten, volgens een rapport van 4 mei 2023 van het Federaal Instituut voor de Mensenrechten en de Dienst Armoedebestrijding, die ze geanalyseerd hebben.
België schendt verschillende bepalingen van het Europees Sociaal Handvest
De meeste door steden en gemeenten opgelegde beperkingen zijn in strijd met verschillende rechten die vastgelegd zijn in het Europees Sociaal Handvest, dat de Belgische Staat geratificeerd heeft: het gezinsrecht op sociale, juridische en economische bescherming en het recht op bescherming tegen armoede en sociale uitsluiting. De regelgeving die bedelarij aan banden legt of verbiedt, is bovendien specifiek gericht op een bevolkingsgroep die door de overheid als “Roma” wordt omschreven, waardoor België volgens de verzoekende verenigingen schuldig is aan discriminatie. Daarbuiten heeft een uitspraak van de Raad van State het recht tot bedelen al bevestigd “als bedelen nodig is om de menselijke waardigheid te behouden”. De Raad van State verklaarde verder dat “bedelen op zich niet als een inbreuk op de openbare orde kan beschouwd worden”.
Het recht op bedelen verankerd in een wet
De Internationale Federatie voor Mensenrechten en de Internationale Beweging ATD Vierde Wereld dienen een collectieve klacht in bij het Europees Comité voor Sociale Rechten om ervoor te zorgen dat het recht op bedelen volledig erkend wordt in België. Dit Comité ziet toe op de naleving van het herziene Sociaal Handvest van de Raad van Europa, dat België ook geratificeerd heeft. Deze verenigingen eisen dat het recht op bedelen, als dit recht uitgeoefend wordt om te leven of te proberen te leven in overeenstemming met de menselijke waardigheid, verankerd wordt in een wet die in heel België van toepassing is. De beperkingen op dit recht moeten beperkt en strikt omschreven zijn. Strafrechtelijke sancties of administratieve boetes voor mensen die bedelen om in hun levensonderhoud te voorzien, moeten ook afgeschaft worden.
Dertig jaar na de decriminalisering van het bedelen is het tijd een einde te maken aan de huidige tegenstrijdigheden en aan lokale verordeningen die mensen beperken of zelfs verbieden te bedelen. Bedelen is maar één symptoom van groeiende armoede. Het is juist deze armoede die door de overheid veroordeeld moet worden.