Anaclara Acuna Punales liep afgelopen zomer stage bij het Joseph Wresinski Archives and Research Centre (JWC) in de buurt van Parijs, Frankrijk. Anaclara groeide op in Uruguay en studeerde in Zwitserland. Tijdens haar stage hielp ze mee aan een lopend ATD-project over filosofie en armoede. Anaclara doorzocht de archieven van het Centrum op zoek naar documenten die licht kunnen werpen op kwesties die filosofen, militanten, medestanders en volontairs bespraken.
Ideeën die de tand des tijds hebben doorstaan
Mijn moeder was bibliothecaresse en ik ben opgegroeid met boeken. Ik was zowel enthousiast als nieuwsgierig om stage te lopen bij het JWC. Tijdens mijn stage moest ik documenten zoeken die de belangrijkste onderwerpen van het filosofie- en armoedeproject illustreren en helpen begrijpen. In de archieven vond ik een aantal zeer interessante teksten en documenten. Ik had me niet gerealiseerd dat je zo’n duidelijk inzicht in ideeën kon krijgen door toespraken, notities en transcripties van gebeurtenissen en vergaderingen te lezen.
Maar als ik zou moeten zeggen wat mij het meest getroffen heeft in het denken van Joseph Wresinski, dan is het hoe sterk en relevant het nog steeds is. Alles wat ik over hem gelezen heb, gebeurde voor ik geboren was. Toch was ik onder de indruk om te zien dat zijn gedachten en geschriften vandaag de dag nog steeds relevant zijn. Zijn visie is nog steeds geldig, of we het nu hebben over het verdedigen van de rechten van mensen in extreme armoede of over het erkennen van de waardigheid en kennis van mensen in armoede. Hij zegt zelfs dingen over migranten en vrouwen die vandaag erg relevant zijn..
Het belang van vertegenwoordiging
Momenteel vecht ATD Vierde Wereld voor het behoud van haar zetel in de Franse Economische, Sociale en Milieuraad (ESEC). Toen Wresinski op 8 april 1981 de UNESCO-club van Le Creusot (Frankrijk) toesprak, had hij het over deze raad:
Vertaling:
Een absolute voorwaarde om iemand te zijn in de maatschappij is een rol te spelen en in staat te zijn die rol te spelen. En u hebt gezegd dat de vertegenwoordiging van de Vierde Wereld een strijd is, een strijd die wij moeten voeren, omdat ze absoluut noodzakelijk is. Ik dank u daarvoor. Daarom heb ik vertrouwen in u. In de Economische en Sociale Raad, [die nu ESEC heet] zijn alle organen van de natie vertegenwoordigd. Ook de Vierde Wereld moet daar vertegenwoordigd zijn. Zonder vertegenwoordiging is een mens niets in de wereld; noch vandaag, noch gisteren, noch morgen. U hebt dit begrepen. Maar dit zal niet gebeuren zonder aanzienlijke inspanning van uw kant.
Als ik me nog zou afvragen waarom de zetel van ATD in de ESEC zo belangrijk is, zou Wresinski zeggen dat ik het volgende moet begrijpen:
Vertaling:
Onder de stelsels die fundamentele rechten garanderen (sociale zekerheid, sociale huisvesting, enz.), blijven de armsten gevangen in een inferieur systeem van overheidsuitkeringen, afhankelijkheid en een gebrek aan rechten. Zij kunnen zich niet aan deze beperkingen onttrekken omdat zij geen mogelijkheid hebben om zich te laten vertegenwoordigen door vakbonden, verenigingen en politieke partijen.
Rechten die alleen in theorie bestaan
Een ander onderwerp waar Wresinski’s denken nog niets aan kracht of duidelijkheid heeft ingeboet, is de noodzaak om de rechten van mensen in armoede te verdedigen, en de obstakels waarmee zij te maken krijgen wanneer zij toegang proberen te krijgen tot hun rechten:
Vertaling:
Deze stappen worden steeds moeilijker wanneer je van de wereld bent afgesneden op plaatsen die slecht bereikbaar zijn met het openbaar vervoer, en ook vanwege de manier waarop je eruit ziet, op zichzelf een bron van schaamte. Bovendien moet je je rechten kennen om ze te kunnen opeisen. Om een formulier in te vullen, moet je kunnen schrijven, kunnen lezen en spreken. Je moet weten hoe je voor jezelf opkomt. Zeer weinig subproletariërs* kunnen dit allemaal.
Voor Wresinski vloeien mensenrechten en vrijheid voort uit het zoeken naar waardigheid.
Vertaling:
Waardigheid -> rechten
rechten -> vrijheid
We kunnen iemand niet herstellen
die als een object werd behandeld
We zijn geen dieren
die iemand zonder steun achterlaten.
Ik ben gefascineerd door hoe vernieuwend en helder Wresinski’s denken nog steeds is. Het lijdt geen twijfel dat begreep welke prijs veel mensen betalen. Sommigen begrijpen nog steeds niet dat het een kwestie is van simpelweg luisteren naar en proberen anderen te begrijpen. We zijn nog steeds op zoek naar een toverstaf waarmee we armoede kunnen laten verdwijnen. Maar we willen niet toegeven dat we zonder echt te luisteren en samen te werken met mensen in armoede, nergens zullen geraken.
Kilometers archieven
In Wresinski’s dossiers uit 1975, vond ik dit:
Mensen in armoede zijn scheppers, de bron van alle idealen van de mensheid, want door wangedrag ontdekten mensen rechtvaardigheid, door haat ontdekten mensen liefde, en door tirannie ontdekten mensen gelijkwaardigheid.
Toen ik het JWC voor het eerst bezocht, was ik verbaasd over het aantal kilometers audiovisuele, geschreven en artistieke archieven! De geschiedenis van mensen in armoede, die anders grotendeels wordt genegeerd, is in het JWC beslist bewaard gebleven.
*In Wresinski’s tijd gebruikte men dit woord vaak om mensen aan te duiden die slechter af waren dan de arbeidersklasse.
Meer informatie over het Joseph Wresinski Centrum
Het Centrum verwelkomt vaak student-stagiairs. Neem hier contact met hen op.
Oorspronkelijk tekst op https://www.atd-fourthworld.org/joseph-wresinski-archives/