Op vrijdag 13 december werd het 33e jaarboek Armoede & ongelijkheid van de Universitaire Stichting voor Armoedebestrijding (USAB) voorgesteld. Dit jaar werd de nadruk gelegd op het thema ‘levensloop’ en de link met armoede en ongelijkheid.
Vanuit het jaarboek over het thema ‘levensloop’:
‘Armoede en ongelijkheid kunnen zich op elk moment van de levensloop manifesteren. De context waarin men opgroeit, levensgebeurtenissen en kantelmomenten (bv. Een scheiding, pensionering of het krijgen van een kind), maar ook structurele omstandigheden (zoals oorlog of een slechte economische conjunctuur) spelen een rol …’
(Armoede en ongelijkheid, Jaarboek 2024, USAB)
Met armoede gaan veel factoren gepaard. Zo kan je opleidingsniveau, het hebben van een immigratie-achtergrond of het opgroeien in een eenoudergezin een rol spelen in de kans op armoede. Eenoudergezinnen kwamen in het onderzoek zelfs naar boven als de meest kwetsbare groep voor een leven in armoede. In het jaarboek 2024 werd er voornamelijk gekeken naar de levensomstandigheden waardoor mensen ongewild in armoede terechtkomen. Verdere thema’s die hierbij aan bod kwamen waren o.a. armoede en depressie (Leidt armoede tot depressie of leidt depressie tot armoede?), epigenetica (heeft armoede effect op onze genen?), intergenerationele overdracht van armoede en het effect van de woonkwaliteit op de gezondheid.
‘Het besturingssysteem van je genen kan door omstandigheden zoals stress, luchtvervuiling, slechte leefomstandigheden of veroudering veranderen. Dat noem je ‘epigenetische veranderingen’. Je kunt ze ook van je ouders erven. Dan heb je ze al vanaf je geboorte.’
( over epigenetische veranderingen, ‘Epigenetica, erfelijkheid.nl)
In de aangrijpende voordracht van het Netwerk tegen Armoede getuigde ervaringsdeskundige Cindy van Geldorp over haar eigen levensloop en het opgroeien in een eenoudergezin. Zij groeide op in armoede, dit in contrast met de tweede spreker Heidi Degerickx, Coördinator bij het Netwerk tegen armoede. Zij legden hun beide levenslopen naast elkaar aan de hand van belangrijke mijlpalen in hun leven: hun geboorte, hun communies, naar school gaan, het nest verlaten. Cindy, groeide op in een eenoudergezin met drie kinderen en haar mama. Heidi groeide op in een warm gezin met twee ouders. Het scherpe contrast tussen hun beide levenslopen en hun jeugd laat duidelijk zien hoe moeizaam en stressvol het leven van Cindy was ten opzichte van Heidi. Zo getuigen ze over dezelfde struikelblokken, waarbij Heidi kon rekenen op een sterk vangnet thuis, terwijl Cindy op jonge leeftijd er al helemaal alleen voor stond. Cindy heeft toch een mooi leven voor haarzelf kunnen opbouwen. Maar doordat ze opgroeide in armoede kostte dit haar veel meer moeite. Haar jeugd in armoede laat nu nog steeds haar sporen na. Zo heeft Cindy nog altijd nachtmerries dat ze vroeg of laat terug alles zal verliezen.
De boekvoorstelling werd uiteindelijk afgesloten met een inhoudelijk interessant debat waar elke partij zetelend in het Vlaams Parlement werd vertegenwoordigd. Aan de hand van stellingen rond armoede maakte alle politieke partijen hun gedachtegoed rond armoedebestrijding duidelijk. Tijdens het debat werd het helaas duidelijk dat vele politici totaal geen inzicht hebben in het leven in armoede. Sommigen staan hierin ver van ons concept ‘een waardig leven voor iedereen’, waar wij als internationale organisatie elke dag voor strijden. We staan ver van een sociaal beleid wanneer beleidsvoerders het hebben over voedingsbonnen in plaats van de uitkeringen voor mensen in armoede.
Wil je hier meer over lezen? Onze partnerorganisatie Netwerk tegen armoede deed ook verslag: Armoede is een kwestie van overleven, soms een leven lang. In het artikel vind je ook links naar interessante interviews over het jaarboek.
Een academische werkgroep van de Universiteit Antwerpen zorgde voor de inhoudelijke invulling van het boek: je kan het boek hier gratis downloaden.
*ATD Vierde Wereld Vlaanderen is een partner van de Universitaire Stichting voor Armoedebestrijding. Ze werkt o.a. samen met Centrum kauwenberg en de studentenparochie Zomaar een dak. USAB bestrijdt armoede met een focus op wetenschappelijk onderzoek en wil de problematiek bekendmaken bij haar studenten.