Het dwingen van een toekomstige moeder in moeilijkheden zet haar voor een muur en schendt de rechten van het kind
Met goede bedoelingen kun je de bal in de verkeerde richting slaan. In het Vlaams Parlement ligt een decreet ter goedkeuring om kinderen zo vroeg mogelijk te beschermen, dat wil zeggen nog voor ze geboren zijn. Zwangere vrouwen die in wankele omstandigheden leven zouden verplicht worden om controle en begeleiding te aanvaarden, waarbij ze ook van hun vrijheid kunnen beroofd worden. Over de plaatsing van hun kind zou al kunnen beslist worden nog voor de geboorte.
Toen M. zwanger was woonde ze in een kraakpand. Haar drugsverslaving was op dat moment al overwonnen. ‘Ik hield de zwangerschap zo lang mogelijk verborgen. Tot we uit het kraakpand moesten en in de nachtopvang terecht kwamen. Het Sociaal Huis heeft toen voor ons een studio geregeld. ‘We gaan het kindje niet afnemen’ zeiden ze. Dat gaf ons vertrouwen.’ Er was al vlug ook uitzicht op een woning. ‘Het eerste wat je nodig hebt is een huis’ zegt ze. ‘Dan voel je je veilig tijdens de zwangerschap, je hebt rust, je moet niet ronddolen. Je voelt je veilig en weet dat je je kind veilig kan thuisbrengen. Dan heb je ruimte in je hoofd om de rest in orde te brengen.’
‘Er wordt altijd eerst naar je verleden gekeken.’ Daarom hield M. de zwangerschap zo lang mogelijk verborgen. Als het voorstel dat nu in het Vlaams Parlement ligt aangenomen wordt, dan zou ze een volgende zwangerschap nog meer verbergen. Veel ouders in psychosociale nood zouden wellicht op dezelfde manier reageren, want bij een ‘verontrustende zwangerschap’ zal ook onderzocht worden of de andere kinderen in het gezin gevaar lopen, waarbij het aan de ouders is om het tegendeel te bewijzen.
Controle en hulp, als ze te innig verstrengeld zijn, verhouden zich als water en vuur. Aan controles zijn sancties verbonden. Als je vreest dat de instanties die macht hebben over je leven maatregelen zullen nemen die je leven nog meer ontwrichten, dan is het een logische vorm van verzet om ze te ontwijken. En ja, dan mis je de hulp die je beter zou aanvaarden.
Is het sop van de nieuwe wetgeving de kool wel waard? Het gezond verstand zegt ons om eerst te kijken naar de bestaande wetgeving. Als de sociale dienst van een materniteit een situatie als alarmerend beoordeelt dan wordt systematisch de jeugdrechter ingelicht. Die kan beslissen tot plaatsing, een maatregel die onmiddellijk kan ingaan. Als die beslissing ook kan genomen worden nog voor de geboorte voegt dat niets toe, maar ondermijnt wel het vertrouwen van de toekomstige moeder in sociale diensten. Wegblijven is dan geen vorm van koppigheid.
Gynaecologen, vroedvrouwen en maatschappelijk werkers, zouden verplicht worden om alarmerende situaties te melden. Het betekent de opheffing van hun beroepsgeheim. In relaties die een basis van vertrouwen nodig hebben, wordt al op voorhand wantrouwen gedropt.
Hulp afslaan om controles te vermijden. Of hulp aanvaarden en daarbij ook het toezicht van diensten die nagaan of je de opgelegde weg volgt en de voorwaarden naleeft. Gezinnen in grote armoede hebben ervaring met dit dilemma. Als de controle de bovenhand heeft dan werkt de hulp niet. Dat is het kantelpunt.
Het voorstel van decreet stelt de verhoogde dwang weliswaar voor als een laatste redmiddel, maar er wordt met geen woord gerept over andere maatregelen die zwangerschappen veiliger kunnen maken en toekomstige moeders in staat kunnen stellen in de best mogelijke omstandigheden te bevallen. Sociaal werkers krijgen meer instrumenten om het privéleven te controleren, maar geen nieuwe middelen voor een betere ondersteuning.
We zijn het eens met andere verenigingen die de negatieve effecten van het project al hebben benadrukt. Het ondermijnt het recht van vrouwen om over hun lichaam te beschikken. Het zet de deur open voor verontrustende misstanden: vandaag gaat het over toekomstige moeders die verslaafd zijn aan drugs, morgen richten we ons op degenen die een alcoholprobleem hebben of niet kunnen stoppen met roken, en vervolgens op degenen die op straat leven en van wie wordt geoordeeld dat ze niets doen om eruit te komen. Overmorgen kunnen het degenen zijn die een handicap hebben, of wiens gedrag als amoreel wordt ervaren. De onzekerheid van een toekomstige moeder zal worden gebruikt als excuus om een “parentectomie” te rechtvaardigen in naam van het belang van het kind. Dit is geen verzinsel van de verbeelding. Tot voor kort werden in landen die beweren de mensenrechten te respecteren, zoals Australië of Zwitserland, kinderen weggerukt van hun Aboriginal of precaire ouders om boerenjongens of dienstmeisjes te worden.
Laten we bijzonder waakzaam zijn ter gelegenheid van 20 november, de Internationale Dag van de rechten van het kind. Een echte democratie is niet de wet die door de meerderheid wordt opgelegd, maar respect voor minderheden, geworteld in de mensenrechten. Het is aan ons om deze rechten te verdedigen. Onder het mom van goede bedoelingen overschrijdt het door Caroline Gennez gepresenteerde voorstel op gevaarlijke wijze een rode lijn. Het discrimineert op basis van geslacht en vormt een bedreiging voor ongeboren kinderen.
Bert Luyts, algemeen secretaris van ATD Vierde Wereld Vlaanderen