‘Openheid is een van de sterke punten’

In gesprek met Erika en Francine over de ‘Levende Bibliotheek’

“Na de aanslagen in Brussel in 2016 voelden we dat de samenleving meer en meer gepolariseerd geraakte”, vertelt Erika. Hoe kan je meer empathie tot stand brengen, vroegen ze zich af bij Citizenne? “We ontdekten het project ‘Human Library’, ontstaan in Denemarken in 2000 tijdens het Roskilde-festival. Het was een initiatief van de Deense jeugdvereniging ‘Stop the Violence’.  Een ‘Levende Bibliotheek’ is zoals een gewone bibliotheek, maar er worden mensen ontleend in plaats van boeken. Het gaat om mensen die op een bepaald moment in hun leven werden geconfronteerd met een vooroordeel en die ervaring willen delen. We wilden hier als organisatie heel graag mee aan de slag en gingen samenwerken met de Brusselse vzw La Concertation, die al een licentie had en veel ervaring met  de organisatie van ‘Levende Bibliotheken’. Sinds 2019 organiseren wij een meertalige ‘Levende Bibliotheek’ als onderdeel van ons project ‘Brussels Most Empathic City’. We stonden al in bibliotheken, gemeenschapscentra, pop-up locaties en op festivals.”

Waarom willen jullie met mij spreken?

Francine is meteen enthousiast: “Erika sprak mij aan over het project tijdens een ander evenement dat ATD Vierde Wereld en Citizenne samen organiseerden rond vooroordelen. Met mijn ‘boek’ ‘10 jaar dakloos in Brussel’ wil ik vooroordelen rond straatbewoners uit de wereld helpen. En dat werkt: een dialoog in levenden lijve blijft veel meer ‘plakken’ dan een gewoon boek.”

De ‘Levende Boeken’ confronteren ons met een heel aantal vooroordelen, legt Erika uit: “Gepest worden, vluchteling zijn, bipolariteit, alcoholverslaving en homoseksualiteit. Onze ‘Levende Boeken’ krijgen eerst een opleiding om hen voor te bereiden op het vertellen van een coherent en sterk verhaal aan de ‘lezer’. Elk ‘boek’ heeft zijn eigen stijl. Francine vraagt eerst waarom de ‘lezers’ met haar willen  spreken. Op basis daarvan gaat ze in dialoog.”

Een klapke in plaats van een centje

Tijdens de dialoog zijn alle vragen toegelaten, zegt Francine: “Je mag alles vragen, maar niemand is verplicht om te antwoorden. De vraag die ik het meeste krijg? Wat moet ik doen als ik een dakloze ontmoet op straat? Geef ik hem geld of niet? En wat gaat die dan met dat geld doen? Als je een dakloze ziet en je vertrouwt hem, ga  naar hem of haar  toe en vraag hoe het is. Een dakloze  heeft meer aan een klapke dan aan een centje.”

De ‘lezers’ zijn heel enthousiast, vertelt Erika: “We krijgen vaak de reactie van mensen dat ze het spijtig vinden dat een sessie maar 30 minuten duurt. Gelukkig hebben we bibliothecarissen die na 25 minuten komen zeggen dat de tijd bijna om is, anders is het soms moeilijk om af te sluiten. Na elke lezing krijgt de deelnemer een vragenlijst: wat dacht je bij de titel van het ‘boek’? Wat heb je geleerd? Wat wens je het ‘boek’ toe? We krijgen altijd heel positieve reacties.”

Een steen in een plas

Erika gelooft dat openheid een van de sterke punten is: “Onze ‘Levende Boeken’ hebben niet de bedoeling om mensen te overtuigen. Een van onze ‘boeken’ gaat bijvoorbeeld over veganist zijn. Het ‘boek’ vertelt over zijn eigen ervaringen en beantwoordt vragen, maar legt niets op aan de ‘lezer’. Onze ‘boeken’ vertellen hun verhaal op een heel vrijblijvende en open manier, en tegelijkertijd toch vanuit een sterk engagement. Op een bijeenkomst van de ‘Levende Bibliotheek’ bereiken we meestal tussen de 20 en  30 mensen, maar onze impact is natuurlijk veel groter. De ‘lezers’ vertellen verder wat ze gehoord hebben in hun omgeving. Eigenlijk is het zoals een steen in een plas water gooien en zien hoe de golfjes verder uitdeinen. De Raad van Europa erkent de ‘Levende Bibliotheek’ trouwens als een middel om de interculturele dialoog te promoten en discriminatie te bestrijden.”

Een grote familie

Naast de ‘Levende Bibliotheek’ organiseert Citizenne nog twee andere projecten in het kader van ‘Brussels Most Empathic City’, vertelt Erika: “Met ‘Time2Connect’ zorgen we voor kaartjes waarop vragen staan waarrond mensen in gesprek kunnen gaan met elkaar. Het zijn vragen rond universele thema’s, zoals bijvoorbeeld wat  het belangrijkste is dat je van je ouders hebt geleerd. En dan is er ook nog ‘Empathy gift’ waarbij we in een specifieke wijk in Brussel samenwerken met kunstenaars. De kunstenaars luisteren naar de mensen en verwerken dan hun verhaal in een gedicht, muziekstukje,… Zo geef je  die mensen  het gevoel dat ze begrepen worden en daar word je zelf ook  empathischer van.

Rond de ‘Levende Bibliotheek’ is ondertussen een sterke gemeenschap ontstaan, sluit Francine af: “De ‘Levende Boeken’ zijn een hechte groep geworden, we zijn heel close. Dat is uiteindelijk ook onze bedoeling voor Brussel, 1 grote familie vormen.”

Interview: Evelien Lambrecht