“Dat die sociale woningen nu net hier moeten komen, dan kunnen we onze zaak niet uitbreiden… En wat voor mensen zullen er komen wonen, dat zal niet goed zijn voor de buurt…
“Bij de bakker in de rij staan en met steekhoudende argumenten reageren op een gesprek vol vooroordelen over sociale woningen en mensen in armoede. Dat is ook een manier om medestander te zijn van de Beweging ATD Vierde Wereld.”
Aan het woord is Bea Vanhaecke, al vanaf het begin in 1984 actief in de Medestandersgroep ATD Vierde Wereld Brugge. Het begon toen volontairs van ATD Vierde Wereld in ’84 de film ’Weg met het onrecht’ hadden getoond in Brugge. “Onze eerste eigen actie was het organiseren van de fototentoonstelling ’30 Jaar geschiedenis van het kind van de Vierde Wereld’ in 1986, herinnert Bea Vanhaecke zich.
Massaspektakel
Het jaar daarop, in 1987, werd het 30-jarig bestaan van de Internationale Beweging ATD Vierde Wereld met 100.000 mensen gevierd in Parijs, met onder meer de onthulling van de eerste Gedenksteen voor Slachtoffers van Armoede op Trocadero. De gebeurtenissen van die dag staan niet alleen in het geheugen van Bea gegrift.
Ook voor medestander Erik Vanackere was het een keerpunt. Hij bevond zich langs de route van het massaspektakel waarin duizenden mensen met armoede-ervaring en anderen op weg waren naar de ’Stad van de Toekomst’: “Wij vormden als het ware de erehaag voor mensen in armoede. Een beeld uit de film Cleopatra schoot door mijn geest. De heerseres over Egypte doet haar intrede in Rome op een reusachtige praalwagen getrokken door honderden slaven. Hier waren de rollen omgekeerd. Ik zag de mensen in armoede als even groot, even belangrijk, even-waardig als de koningin van Egypte. Het beeld kerfde zich in mijn hart.”
Dialoog
In de eerste helft van de jaren negentig was de medestandersgroep onder meer via de Werkgroep Onderwijs betrokken bij de totstandkoming van het Algemeen Verslag over de Armoede (AVA). Voor het eerst werden op verzoek van de federale regering beleidsadviezen gemaakt in dialoog met mensen in armoede. Dat was een primeur, niet alleen voor België. “Het belang van een echte dialoog met de armsten werd erkend”, zegt Bea Vanhaecke. “De manier van werken was aangereikt door ATD Vierde Wereld. Ook het belang van deelname aan cultuur kwam sterk naar voren.”
De Medestandersgroep Brugge ontvangt groepen met mensen met armoede-ervaring uit het hele land voor rondleidingen door de prachtige, historische stad. Toen Brugge in 2002 Culturele Hoofdstad van Europa was bijvoorbeeld kwamen 9 groepen op bezoek en werd 17 Oktober gevierd onder het motto ’Cultuur: een recht voor iedereen’.
’Ervaringen delen is belangrijk’
Net na het verschijnen van het Algemeen Verslag over de Armoede kwam Rita Sanders bij de groep. Als onderwijzeres en lid van het Lokaal Overleg Platform Basisonderwijs, ervaart zij dat zij met de kennis, vorming en ervaring opgedaan via de Medestandersgroep soms wel degelijk iets kan bereiken in schrijnende situaties.
“Maar als je lid bent van ATD Vierde Wereld, gaan mensen soms denken dat je alle antwoorden hebt en dat is zeker niet het geval. Medestander zijn betekent ook dit: zien hoe weinig er verandert en hoe moeizaam het leven van veel mensen blijft.”
Bea Vanhaecke en Erik Vanackere beamen dat. Erik: “Positieve ervaringen maar ook frustraties en onmacht delen en vorming zijn ontzettend belangrijk in de Medestandersgroep. Zonder zo’n groep zouden we het niet volhouden. Ik wil er aan toevoegen dat ook de internationale ontmoetingen en vormingen van de Beweging voor mij en velen enorm belangrijk zijn geweest. De bijeenkomsten in Pierrelaye, Méry-sur-Oise, Heerlen, het blijven bronnen van inspiratie en kracht.”
Recht op cultuur
De Medestandersgroep Brugge werkt niet rechtstreeks met mensen in armoede, maar heeft zich gespecialiseerd in het verzorgen van culturele ontvangsten in haar prachtige, historische stad. Toen Brugge in 2002 Culturele Hoofdstad van Europa was, werden in de loop van het jaar 9 groepen waarin armen het woord nemen ontvangen en door de stad rondgeleid. Met steun van de provincie, de stad en Welzijnszorg werd op 17 oktober in het Brugse Concertgebouw de Werelddag van Verzet tegen Extreme Armoede gevierd met als motto: ’Cultuur: een recht voor iedereen’. De groepen die op bezoek waren geweest getuigden over hun ervaringen.
Bea Vanhaecke, Erik Vanackere en Rita Sanders: “Positieve ervaringen maar ook frustraties en onmacht delen en vorming zijn ontzettend belangrijk in de Medestandersgroep. Zonder zo’n groep zouden we het niet volhouden.”
Stelling nemen
Sinds 2004 zijn er in Brugge twee nieuwe verenigingen waar armen het woord nemen: Ûze Plekke en Wieder. De oprichting van Wieder is voor een belangrijk deel gebeurd door mensen die bij de Medestandersgroep betrokken waren. Met beide verenigingen worden goede contacten onderhouden.
Met Ûze Plekke, Wieder en Samenlevingsopbouw werd een memorandum over woningbouw opgesteld dat begin 2007 werd overhandigd aan het Stadsbestuur. Wijlen Valeer Creyf, echtgenoot van Hilde Brinckman, was de verdienstelijke voortrekker. Aansluitend op het memorandum volgende een panelgesprek in 2007 en een actie voor sociale woningbouw in 2008. “Tot zijn laatste krachten bleef Valeer Creyf de groep trekken,” weet Erik Vanackere. “Zijn afscheidswoorden aan de groep waren: ’blijf goed verder werken voor ATD’.”
Op de vraag wat haar motivatie was en is om zolang bij de Medestandersgroep actief te blijven, zegt Bea Vanhaecke: “Je ziet uitsluiting en denkt: dit kan toch niet vandaag de dag. Dat dacht ik toen en dat denk ik nog steeds. Het medestanderschap is een manier om samen met anderen stelling te nemen.”
Tekst: Jos Delisse