Het 31e Jaarboek Armoede en Sociale Uitsluiting van de Universitaire Stichting voor Armoedebestrijding* focust dit jaar op migratie en integratie en de mechanismen die armoede en ongelijkheid creëren en in stand houden. Wij gingen op vrijdag 9 december naar de voorstelling van het boek.
1 op de 3 Belgen met een migratie-achtergrond van buiten de Europese Unie leeft in armoede. Dit komt deels door de ongelijke onderwijs- en werkkansen die ze krijgen en door discriminatie op verschillende domeinen in onze samenleving. Migratie en integratie zijn onlosmakelijk verbonden met armoede en sociale ongelijkheid.
Uit een sterke getuigenis van Marie Sandra, zij heeft Kameroense roots en leeft in armoede:
“Ik zag veel kansen toen ik nieuw was in België maar ik mocht ze niet nemen.”
We zitten allemaal in dezelfde storm maar niet in hetzelfde bootje
Internationale solidariteit dat is rechtvaardigheid, niet liefdadigheid. Dit was de stelling van gastspreker Els Hertogen, directeur van 11.11.11. Zo wordt er te weinig gedaan om de klimaatcrisis het hoofd te bieden. Het gebrek aan rechtvaardige maatregelen vergroot de kloof tussen arm en rijk: mensen in armoede worden wereldwijd het eerst en hardst getroffen door de klimaatverandering.
Els Hertogen pleit voor een herverdeling van de middelen (want wij krijgen meer geld van lage inkomstlanden dan zij van ons) en een herverdeling van de macht (meer burgerparticipatie en een dynamischer middenveld). Tijdens de COP27 woog het lobbywerk van de fossiele brandstof industrie heel erg op het klimaatbeleid en de gewone burger had weinig zeggingskracht.
Paul Eylenbosch, medestander bij ATD Vierde Wereld en Centrum Kauwenberg en mee aan de wieg van de Universitaire Stichting voor Armoedebestrijding:
“Het middenveld is nu te braaf, ze moet zich beginnen gedragen als horzels: die vallen op en hebben een radicale, zelfs agressieve aanpak. Enkel zo kan het middenveld echt wegen op het beleid.”
(Energie)armoede in België
In het Jaarboek Armoede en Sociale Uitsluiting staan ook veel cijfers. Zo zou volgens de armoederisicogrens 12,7% van de Belgen in armoede leven, maar: “Het is een strikte grens. Iemand die bijvoorbeeld een paar euro’s meer verdient dan de grens valt buiten de cijfers en zou dus geen risico lopen op armoede, wat in de praktijk niet zo is. Volgens het Armoede-jaarboek leeft in de praktijk 22,4 procent van de Belgen in een gezin dat kwetsbaar is voor armoede.” (VRT NWS, 6 december 2022).
Om een correcter beeld te krijgen zouden ook schulden (zoals een lening) en vermogens (zoals een spaarboekje, obligaties of aandelen) deel moeten uitmaken van de berekening, nu wordt er enkel gekeken naar het beschikbaar inkomen.
Bron: Presentatie Jaaboek 2022 – Jill Coene
Veel mensen durven geen aanvraag te doen voor een leefloon (37% tot 51%) of een verhoogde tegemoetkoming gezondheidszorg (39% tot 51%) of weten niet dat het bestaat. Deze non take-up van rechten geldt ook voor de verwarmingstoelage: 78 tot 94% vraagt er geen aan. De inflatie van de energieprijzen stond in november op 36,07%. De energiecrisis heeft ook effect op de wooncrisis: gezinnen kampen steeds vaker met achterstallige huur en de wachtlijst voor een sociale woning blijft groeien. Het panelgesprek over energiearmoede gaf stof tot nadenken.
Een academische werkgroep van de Universiteit Antwerpen zorgde voor de inhoudelijke invulling van het boek: je kan het boek hier gratis downloaden.
*ATD Vierde Wereld Vlaanderen is een partner van de Universitaire Stichting voor Armoedebestrijding. Ze werkt o.a. samen met Centrum kauwenberg en de studentenparochie Zomaar een dak. USAB bestrijdt armoede met een focus op wetenschappelijk onderzoek en wil de problematiek bekendmaken bij haar studenten. Paul Eylenbosch: “De kern van USAB is opkomen voor de rechten van mensen in armoede. Dat doen we door te kijken naar het bredere maatschappelijke kader.”