De Europese Volksuniversiteit van de Vierde Wereld

Meer bruggen nodig

Het belangrijkste wat we met ATD Vierde Wereld kunnen doen is bruggen bouwen tussen de wereld van mensen in armoede en de wereld van mensen die een beslissende rol spelen in de samenleving. Dat is absoluut nodig om armoede op te lossen en dat is geen holle slogan.

De voorbije maanden hoorden we het overal, dat er meer bruggen nodig zijn in onze samenleving. De Brexit en de Trump-verkiezing waren mijlpalen in een veranderende wereld. Waarom hebben we dit niet zien aankomen? Deze vraag ging bovendrijven in de media en leverde talrijke stellingen en opinies op: dat mensen die zich in de steek gelaten voelen en onzeker zijn in opstand komen tegen de elite, dat de laagste klassen de klappen krijgen van de globalisering, dat met misprijzen op hen neergekeken wordt. Dat alles zou een voedingsbodem zijn voor populisme, een term die met de dag meer betekenissen krijgt.

In de veelheid van verklaringen, herkennen we drie thema’s die het leven van mensen in armoede sterk bepalen: onzekerheid, onvrijheid en het diepe besef van niet meetellen en niet gehoord worden.

De kern van de democratie is dat elke burger mag deelnemen

We leven in een democratie. Elke burger mag mee het beleid bepalen. Maar hoeveel mensen met een lage scholingsgraad zetelen in onze parlementen? Voeg als kenmerk nog een ervaring van diepe en langdurige armoede toe en het antwoord is zonder meer nul. Voor een politiek ambt heb je geen diploma nodig. Iedereen kan zich verkiesbaar stellen, dat staat in de Grondwet en het is de kern van de democratie. Toch is de praktijk anders. De hoogopgeleiden zijn zo sterk vertegenwoordigd in politieke functies dat er al een woord voor is: diploma-democratie. Sommigen van hen kunnen wel degelijk over de rand van hun eigen kring kijken én zijn bereid om te luisteren. Maar toch is het nodig dat mensen in armoede zelf kunnen meedenken op die plaatsen waar de samenleving vorm krijgt, ook als ze zich moeizamer of anders uitdrukken. We investeren veel met ATD Vierde Wereld om de bakens te verzetten.

De Europese Volksuniversiteit is een brug

Op 19 en 20 december 2016 bracht ATD Vierde Wereld negentig mensen samen in het hart van de Europese Unie in Brussel. Ze kwamen uit België, Spanje, Frankrijk, Groot-Brittannië, Nederland en Ierland. Breng ze bij elkaar, mensen die in armoede leven en mensen die de EU vormgeven, dat is het idee achter deze Europese Volksuniversiteit van de Vierde Wereld. Sinds 1989 gaat die om de twee jaar door in het Europees Economisch en Sociaal Comité, of in het Europees Parlement zoals in 2014.

Dat voor zo’n bijeenkomst praktische zaken als verblijf en verplaatsing moeten geregeld worden kost geld en moeite, maar is nog de makkelijkste kant van de zaak, uiteraard met dank aan wie de zin van deze bijeenkomsten erkent en steunt.
De voorbereiding is intens. In elk deelnemend land worden de thema’s uitgediept en daarbij worden meer mensen betrokken dan de afgevaardigden.

Nu Europa met meer dan één crisis kampt, is het belangrijk dat armoede en sociale uitsluiting geen werkpunten worden die naar het achterplan verschuiven. We mogen niet vergeten dat de stichters van de Europese Unie een duidelijk doel hadden: de leef- en werkomstandigheden van hun volkeren verbeteren. Een beleid voeren dat niemand achterlaat, kan dit uitgangspunt terug in de verf zetten en het Europese project versterken.

De Europese Volksuniversiteit, in maart 2014, sloot af met veertien voorstellen voor Europa. Twee ervan werden in december 2016 onder de loep genomen: het belang van een inkomen en het recht om te bestaan als persoon.

Isabelle Maes