‘Gisteren moest ik bij mijn maatschappelijk werker van ’t OCMW zijn. Ik ben al 5 jaar ingeschreven voor een sociale woning, maar nu moet iedereen zich opnieuw digitaal inschrijven, anders word je eruit gesmeten! Mijn maatschappelijk werker heeft geprobeerd mij digitaal in te schrijven, maar ze geraakte niet binnen op het platform. Dus moet ik volgende week terug naar daar. Alles moet tegenwoordig online gebeuren. Maar niet alle mensen hebben een computer, toch ? En niet iedereen kan daar goed weg mee overweg. En als zelfs mijn maatschappelijk werker er niet uit geraakt…!” Militant uit Oostende
Digitalisering biedt zonder twijfel verschillende voordelen. E-loketten zijn nu eenmaal 24/24 en 7/7 open. De overheid ziet digitalisering als een manier om de zaken goedkoper én efficiënter te maken. Maar wat dan met deze cijfers: 41% van de Belgen beschikt niet over de digitale basisvaardigheden én 1 op 5 arme gezinnen beschikt niet over een internetaansluiting thuis.* Is de belangrijkste missie van een overheid niet om al haar burgers te bedienen? Waar digitalisering vooral een hulpmiddel moet zijn, lijkt het nu het doel geworden.
‘Het is heel moeilijk om op een website van een dienst nog een telefoonnummer te vinden. Soms vind je gewoon geen. ‘Stel je vraag via chat, contactformulier,..’ Soms moet je heel veel doorklikken om uiteindelijk een telefoonnummer te vinden. En sommige zaken zijn nu eenmaal beter telefonisch uit te leggen of te vragen.’ Medestandster uit Oostende
De verschillen in digitale toegang en vaardigheden worden zijn vooral een probleem wanneer het de toegang tot diensten en rechten bemoeilijkt. Een premie die je online moet aanvragen, maar het lukt niet. Er is iets misgelopen met je uitkering maar een persoon aan de lijn krijgen blijkt onmogelijk. Je bankzaken kan je in het kantoor doen, maar je moet bijbetalen. Digitale uitsluiting vergroot de bestaande ongelijkheid nog verder.
Met de gemeenteraadsverkiezingen in zicht vraagt ATD Vierde Wereld aan gemeenten:
- Zorg naast het digitale aanbod van gemeentelijke diensten ook voor toegankelijke, fysieke loketten, telefoon en postdiensten.
- Neem initiatieven waardoor sociaal kwetsbaren een computer en internetverbinding hebben tegen een lage prijs.
- Zorg dat digitaal kwetsbaren toegang hebben tot opleiding en digitale ondersteuning op maat van hun noden.
Kosten, baten en neveneffectenUit het Tweejaarlijks Verslag 2022-2023 van het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting: De apparatuur is duur, en soms moet je ze vervangen omdat toepassingen niet werken op een oude smartphone. Abonnementen zijn duur. Ieder heeft het recht een menswaardig leven te leiden (Artikel 23 van de Grondwet). Voorstel: het recht op toegang tot internet toevoegen aan het lijstje van rechten bij artikel 23. Jazeker, er zijn financiële baten: “Vroeger was solliciteren duur. Om een brief te sturen, moesten mensen een envelop en postzegel kopen. Nu kan per mail één brief naar 80 adressen verzonden worden, zonder kosten. Ook in de zoektocht naar een woning biedt digitalisering voordelen.” Er zijn ook kosten die binnensluipen als neveneffecten, voor wie geen gebruik kan maken van de digitale weg: prijsverschillen tussen online- en contante betalingen, kortingen en aanbiedingen die alleen via internet mogelijk zijn. ‘Problematischer vanuit het oogpunt van gelijkheid tussen burgers zijn de tariefverschillen voor procedures of het verkrijgen van documenten bij de gemeente. Deze kunnen online gratis zijn en aan het loket betalend, waardoor ongelijkheden ontstaan tussen burgers die online kunnen gaan en burgers die dat niet kunnen.’ ‘Er is “angst voor oplichting, vooral voor mensen met weinig kennis van digitale tools”. Deze mensen lopen een groter risico dat hun gegevens worden gehackt of dat ze worden afgeperst en er is een grotere kans dat ze moeite hebben met het beheren van hun accounts en wachtwoorden, of dat ze formulieren met persoonlijke gegevens niet correct invullen.’ |
| Digipunten zijn een hulp maar …
In een digipunt kan je terecht met je digitale hulpvraag. In de bib, in het dienstencentrum, of een rondrijdende digibus die op de plaatselijke markt langskomt. Soms is er de mogelijkheid om een laptop of tablet uit te lenen. Je kan er inschrijven voor een gratis cursus om te leren werken met smartphone en internet. Zijn we goed op weg om de digitale kloof te dichten, om het ‘digibetisme’ uit te roeien? Toch niet, er is geen scherpe grens tussen ‘mensen die op de digitale trein zijn gesprongen en mensen die er niets van begrijpen: iedereen kan op een dag, in verschillende mate, te maken krijgen met de complexiteit van een technologie, een programma of een online tool.’* En terwijl je vaardigheden aanleert komen er alsmaar nieuwe toepassingen en technologieën. ‘Bovendien kan elke burger op een dag moeite hebben om online gezondheidsinformatie te vinden, een online bankdienst te gebruiken of contact op te nemen met een overheidsadministratie. Niets is erger voor de toegang tot rechten dan geconfronteerd worden met een foutmelding of een onbegrijpelijke vragenlijst zonder menselijke gesprekspartner.’* “Het is onmogelijk om te ‘onderhandelen’ met een computer. Wie vraag je om uitleg? Als je vakjes moet aanvinken, weet je niet altijd welke je moet aanvinken om in orde te zijn. Je moet begrijpen wat de elektronische formulieren betekenen. En dat is niet eenvoudig”.’* |
Evelien Lambrecht
* Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting. Tweejaarlijks Verslag 2022-2023.