Jo Dhaenens is voorzitter van de lokale groep ATD Vierde Wereld Brugge. Uit het engagement van deze groep groeide ‘Brugge Dialoogstad’, de armoedeadviesraad van de stad Brugge. Mensen in armoede bepalen waarover de dialoog gaat. In januari was dat de digitale kloof.
(Meer weten over Brugge Dialoogstad en de Dialoogtafels? Lees de uitleg onderaan dit artikel).
De ervaring van mensen in armoede staat centraal
“Onze medestandersgroep staat aan de wieg van Brugge Dialoogstad. Bij de oprichting van onze groep in 1984 kregen we vanuit ATD Vierde Wereld Vlaanderen de specifieke taak om bewustwording rond de armoedeproblematiek te creëren. Naar aanleiding van het Europees Jaar van de bestrijding van armoede en sociale uitsluiting in 2010 vroegen we de stad Brugge om een speciale raad op te richten om mensen in armoede een stem te geven. We wilden beleidsmakers samen met mensen in armoede aan tafel krijgen zodat er voor het eerst een échte dialoog zou plaatsvinden tussen mensen in armoede en het beleid. In 2010 ontstond zo ‘Brugge Dialoogstad’. Datzelfde jaar vonden de eerste Dialoogtafels plaats met als titel ‘Dialoog werkt!’, bestaande uit een tiental thema’s die betrekking hebben op het beleid in Brugge. Na die eerste Dialoogtafels werkten we om de twee jaar rond een ander thema, gekozen door mensen in armoede. Een werkgroep van Brugge Dialoogstad maakt een rapport van het overleg en verwerkt de aanbevelingen en vragen naar het beleid toe. Daarmee gaan we samen met mensen in armoede naar de burgemeester, schepen en verschillende vertegenwoordigers.”
“We wilden beleidsmakers samen met mensen in armoede aan tafel krijgen zodat er voor het eerst een échte dialoog tussen mensen in armoede en het beleid kwam in Brugge.”
De kracht van een lokale groep
“Onze groep is nu één van de 24 organisaties van Brugge Dialoogstad en houdt vooral een waakzaam oog op de betrokkenheid van mensen in armoede. We zijn er als lokale groep in geslaagd om te wegen op het lokaal beleid. We zetten armoede mee op de kaart. De oprichting van Brugge Dialoogstad toont waartoe een lokale groep in staat kan zijn. We hebben wel geluk dat het gemeentebestuur in Brugge ons heel gunstig gezind is. De burgemeester en de schepenen staan open voor dialoog en nemen deel aan de Dialoogtafels. Eén van de schepenen is standaard aanwezig op de Algemene Vergaderingen. Beleidsmakers leren aan deze tafels problematieken kennen waarvan ze nog nooit gehoord hadden. Ze weten soms niet wat er allemaal speelt en vinden die getuigenissen van mensen in armoede erg confronterend. Het gaat ook over onderwerpen zoals communicatie en mobiliteit die voor mensen zonder armoede-ervaring vaak vanzelfsprekend zijn. Beleidsmakers noteren veel en nemen mee wat ze kunnen, maar zij moeten natuurlijk ook keuzes maken. Maar er is een geest van dialoog in Brugge. En dat is goed.”
“We zijn er als lokale groep in geslaagd om te wegen op het lokaal beleid. We zetten armoede mee op de kaart. De oprichting van Brugge Dialoogstad toont waartoe een lokale groep in staat kan zijn.”
De dialoog vlot laten verlopen
“Mensen in armoede betrekken is een langzaam proces, maar door hun deelname krijgen vergaderingen wel een andere dimensie en aanvoelen, en zijn ze niet te theoretisch. Het is belangrijk dat mensen in armoede de thema’s kiezen en als eerste aan het woord komen met een getuigenis. Professionelen en beleidsmensen die het goed kunnen uitleggen, moeten eerst luisteren. Daarnaast is het de taak van de gespreksleider om mensen in armoede voldoende aan het woord te laten. Maar het blijft een zorg om mensen in armoede niet kwijt te raken onderweg: ze haken steeds meer af. We merken ook bij de driemaandelijkse Algemene Vergaderingen van Brugge Dialoogstad dat het een uitdaging blijft om mensen in armoede volledig aan de dialoog te laten deelnemen. Op die vergaderingen zitten veel verschillende verenigingen en beleidsmakers samen die een drukke agenda moeten afwerken waardoor mensen in armoede te weinig ruimte krijgen. Daarom hebben we een ervaringsgroep voor mensen in armoede opgericht die maandelijks samenkomt. De deelnemers bespreken daar zelfgekozen thema’s die dan later een plaats krijgen op de Algemene Vergadering.”
“Om mensen in armoede te betrekken bij de Dialoogtafels is het belangrijk dat zij de thema’s kiezen en als eerste aan het woord komen met een getuigenis. Professionelen en beleidsmensen die het goed kunnen uitleggen, moeten eerst luisteren.”
Impact op het beleid
“Na de eerste Dialoogtafels in 2010 startte de stad Brugge met een armoedetoets. Alle beslissingen van de gemeenteraad werden eerst getoetst aan de gevolgen voor mensen in armoede. Een voorstel kon enkel passeren als de armoedetoets ingevuld was. Mooi in theorie, maar in de praktijk bleek dit moeilijk toe te passen. Door de vele beslissingen en een gebrek aan vorming, vulden schepenen vaak ‘niet van toepassing’ in terwijl het voorstel wel een impact had op mensen in armoede. In plaats van de armoedetoets is er nu de sociale impacttoets, vanuit de idee om het sociale draagvlak te vergroten. Naast het meten van de impact op het leven van mensen in armoede, wordt die toets ook gedaan voor bijvoorbeeld mensen met een beperking of wordt bekeken wat de invloed is op het milieu. Er bestaat een groot Europees kader voor, maar het lijkt me nu zodanig veel om af te toetsen dat de impact ervan vermindert.”
“In hoeverre de Dialoogtafels invloed hebben op het beleid is moeilijk te zeggen, maar ze dragen zeker hun steentje bij. In 2015 was het thema wonen: we zijn erin geslaagd om 1 centraal punt te maken voor de aanvraag van een sociale woning. En na onze Dialoogtafels over gezondheidszorg in 2018 kwam er een uitbreiding van de derdebetalersregeling. Wat ik het meest succesvol vond was ons werk rond opvoeding en onderwijs in 2013 omdat we de heel concrete vraag naar brugfiguren stelden aan het stadsbestuur. Brugfiguren in het onderwijs zorgen voor de verbinding tussen ouders, leerkrachten en leerlingen. Ondertussen zijn er vijf brugfiguren in Brugge, gefinancierd door de stad. Dat loopt heel goed, er is zelfs vraag naar uitbreiding. We boekten ook vooruitgang wat betreft onderwijscheques (korting op schoolkosten) en de maximumfactuur in het onderwijs zodat de schoolkosten in augustus en september beter controleerbaar zijn. OCMW Brugge besteedt nu een belangrijk budget aan de maximumfactuur en de onderwijscheques. En nog een mooie verwezenlijking van Brugge Dialoogstad: sinds een jaar is er een voltijds armoedebeleidscoördinator die op alle beleidsdomeinen de verschillende maatregelen rond armoede stimuleert en coördineert. Zij maakt ook het verslag van de Algemene Vergaderingen van Brugge Dialoogstad.”
Dialoogtafels over de digitale kloof
Op 24 januari 2023 organiseerde Brugge Dialoogstad Dialoogtafels over de digitale kloof. Digitale toegankelijkheid is een groot probleem voor mensen in armoede, terwijl de dienstverlening van de gemeente, de mutualiteit, banken, OCMW,… grotendeels digitaal verloopt. Door de coronacrisis werd die kloof nog groter. Mensen in armoede hadden niet alleen grote moeite om contact op te nemen met de stadsdiensten, maar ook de digitalisering van het onderwijs zorgde voor een drempel op gebied van materiaal, verstaanbaarheid en betaalbaarheid.
Tijdens de Dialoogtafels kwamen mensen in armoede, beleidsmakers, diensten voor maatschappelijk werk, schooldirecties en bankdirecties aan het woord over de digitale kloof in het onderwijs, vrije tijd, op het gebied van wonen, gezondheid en welzijn, geld, hulpverlening, in sociale contacten, bij tewerkstelling en veiligheidsproblemen.
Getuigenissen van Lut* en Sandra* over digitalisering in de gezondheidszorg tijdens de Dialoogtafels. Zij zin lid van Ûze Plekke, een armoedevereniging in Brugge.
Lut: “Ûze Plekke organiseert met Ligo [Centra voor Basiseducatie] smartphonelessen. Maar ik volg die lessen niet omdat ik dat allemaal niet meer kan onthouden. Ik heb nooit leren lezen en schrijven. Dankzij Ûze Plekke kan ik nu wel al een beetje lezen. Ik kan op tv de onderschriften van een programma lezen, behalve de moeilijke woorden.
In Ûze Plekke zijn er mensen die me helpen met mijn papieren en betalingen. Dat doen ze met mijn smartphone. Alleen kan ik dat niet. Ik heb wel altijd mijn pincode bij mij, want als mijn batterij plat is, moet je de smartphone met die code opnieuw opstarten.
Soms is het wel moeilijk dat ik niet van alles op de hoogte ben. Wanneer de volgende vergadering is, laten ze bij Ûze Plekke alleen via de computer of smartphone weten. Gelukkig bellen ze mij meestal om te zeggen wanneer er weer een vergadering is.”
Sandra: “De dokter wil dat ik een afspraak met de computer maak. Maar het systeem is weer veranderd. Daarom durfde ik onlangs geen afspraak te maken. Ik heb de afspraak dus uitgesteld. Dat was toen niet erg, want ik moest gewoon een pilletje krijgen. Maar als het iets ernstigs was, zou ik het mij wel beklaagd hebben.
In het ziekenhuis moet je in de kiosk je identiteitskaart in een automaat stoppen om je aan te melden. Meestal staat er iemand om je daarbij te helpen. Maar wat gebeurt er als daar niemand van het personeel is, bijvoorbeeld ’s avonds laat?”
*Dit zijn schuilnamen
Brugge Dialoogstad en de Dialoogtafels
‘Brugge Dialoogstad’ is de armoedeadviesraad van de stad Brugge. Ze wil armoede overwinnen door dialoog op te zetten tussen mensen in armoede en het stadsbestuur.
Binnen dit overleg is de stem van mensen in armoede van essentieel belang. Brugge Dialoogstad komt driemaandelijks samen voor een Algemene Vergadering waarbij mensen in armoede, beleidsmakers, armoedeverenigingen en het brede middenveld aanwezig zijn. Daarnaast komt er maandelijks een ervaringsgroep van mensen in armoede samen. Uit deze bijeenkomsten komen voorstellen voor het armoedebeleid van de stad.
Brugge Dialoogstad gaat ook na of alle beslissingen van de Brugse gemeenteraad rekening houden met mensen in armoede. Bovendien geeft ze advies aan groepen uit het middenveld, bijvoorbeeld over hoe een vereniging drempels voor mensen in armoede kan wegnemen of hen makkelijker kan bereiken.
Daarnaast organiseert Brugge Dialoogstad tweejaarlijks Dialoogtafels over een ander maatschappelijk thema, zoals wonen en gezondheidszorg. Het overleg heeft plaats in het stadhuis van Brugge, wat een zeker gewicht geeft aan de bijeenkomsten. Ter voorbereiding zijn er meerdere vergaderingen. De Dialoogtafels starten telkens met getuigenissen van mensen in armoede en daarna volgt een uitwisseling met professionelen en beleidsmakers. Er zijn een tiental Dialoogtafels, met een tiental mensen per tafel, die een deelthema bespreken. De volgende stap is een rapport met aanbevelingen voor het beleid.
Brugge Dialoogstad bestaat sinds 2010 en is sinds 2021 een officiële adviesraad van de stad.