Zo’n 50.000 daklozen in België hielden hun adem in afwachting van een beslissing van de Raad van State. Zo ook burgers en verenigingen die iedereen toegang tot de grondrechten en respect voor de persoonlijke levenssfeer willen garanderen. Onder het mom van standaardisering van praktijken of coördinatie van regelgeving heeft een ministerieel rondschrijven van 2023 over het referentieadres deze toegang en dit respect ondergraven.
Voorheen kon het referentieadres opgenomen worden bij een persoon, een vzw of – meestal – een OCMW. Het referentieadres is onmisbaar voor daklozen omdat het hen toelaat een “administratief bestaan” te hebben en het hen toegang geeft tot een aantal rechten.
Dit rondschrijven beperkt drastisch het recht op een referentieadres tot alleen bij een particulier. Na drie maanden wordt de gehuisveste persoon automatisch, zelfs tegen zijn wil, ingeschreven bij de particulier of de instelling die hem opvangt. Er kunnen indringende onderzoeken uitgevoerd worden, in weerwil van het beroepsgeheim waartoe OCMW-personeel gehouden wordt. Bovendien wordt in sommige gevallen het eenvoudige verlies van het referentieadres overwogen. Met andere woorden, de persoon bestaat niet meer, hij wordt onzichtbaar en verblijft illegaal in zijn eigen land…
Kortom, dit rondschrijven, dat als “voor interpretatie vatbaar” gepresenteerd werd, ging in tegen rechten die door verschillende wetten en decreten erkend worden. Door de techniek van een zuiver interpretatieve circulaire te gebruiken, meenden de opstellers ervan het advies van de afdeling Wetgeving van de Raad van State te kunnen omzeilen.
Dat viel echter tegen: een vijftiental verenigingen volgden de zaak op. Vijf van hen (Ligue des droits humains, New Samu social, ATD Vierde Wereld België, Gemeenschappelijk Daklozenfront SDF, Luttes Solidarité Travail) gingen in beroep bij de Raad van State, die hen in het gelijk stelde.
De eisen van de verenigingen kunnen in één zin worden samengevat: als er verduidelijkingen nodig zijn met betrekking tot het referentieadres, moeten deze erop gericht zijn aan iedereen de toegang tot de basisrechten te garanderen, ongeacht zijn huisvestingssituatie.